О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat konchilik instituti

Mashina grafikasining elektromexanik qurilmalari - grafik informatsiyani avtomatik o‘zgartirish (kodlash va kodni ochish) ni ta’minlaydi, chunki kompyuter raqam shaklidagi informatsiya bilan ishlaydi. Bunday qurilmalar kompyuterga grafik informatsiyani kiritish va chiqarish uchun mo‘ljallangan bo’lib, ularga chizma avtomatlari va grafik informatsiyani kodlovchilar kiradi.

Grafik informatsiyani kirituvchi qurilmalar - grafik informatsiyani raqamli shaklga o‘zgartirishni ta’vinlaydi. O‘zgartirishni jarayoni o‘qish va kodlash bosqichlardan iborat.
O‘qish – grafik elementni (nuqta, chiziq, elementar fragment) va qabul qilingan koordinatalar tizimida uning koordinatalarini aniqlash.
Kodlash – o‘qilgan informatsiyani belgilangan qoidalarga muvofiq raqamli kodga aylantirish.
Grafik informatsiyani kiritish qurilmalari avtomatik va yarim avtomatik qurilmalarga bo‘linadi.
Grafik informatsiyani avtomatik kiritish qurilmalari o‘zgartirishning kuzatuvchi yoki yoyuvchi (skanirovka qiluvchi) metodlaridan foydalanishadi. Ulari faqat murakkab bo‘lmagan rasmlarni, masalan bitta argumentning birgina funksiyalari grafiklarini kodlashda qo‘llanadi, murakkab tasvirlarni kiritishda ancha qiyinchiliklar tug‘iladi.
Yarimavtomatik kiritish qurilmalari murakkab grafik tasvirlarni, masalan mashinasozlik chizmalarini tasvirlashda foydalaniladi. Ularda grafik informatsiyani o‘qishni shchup yoki vizir yordamida operator bajaradi. O‘qilgan informatsiyani elektron blok qabul qiladi va kodlaydi. Kodlangan informatsiya oraliq tashuvchiga, masalan magnitli lentaga yozilishi yoki kanal bilan tutashish bloki orqali kompyuterga uzatilishi mumkin.
Grafik informatsiyani kiritish qurilmasi ishchi maydon – planshetga ega bo‘ladi, unda hujjat hamda alfavitli-raqamli informatsiyani kiritish uchun alfavitli-raqamli va funksional klaviaturalar joylashadi.
Planshetda ishchi organ koordinatalarini tavsiflovchi kodlarni olish usuli bo‘yicha grafik informatsiyani kiritish qurilmalarini opto-mexanik, to’rli va boshqalarga bo‘lish mumkin.
Opto-mexanik qurilmalarda qo‘zg‘aluvchi koordinata tizimidan foydalanadi. Registratsiya qiluvchi organ – krestli linza ko‘rinishidagi vizir – ishchi maydon bo‘ylab ikkita karetka yordamida siljiydi. Aylanuvchi o‘yiqli disk vizir bilan bog‘langan. Fotoelektrik datchik impulslarni ishlab chiqadi, ular soni vizir siljishiga proportsional x va y koordinatalari bo‘yicha siljishga mos impulslar sonini hisoblagichlar hisoblaydi. Karetka harakati tugagach hisoblagichlarda qayd qilingan kodlar koordinatalar qiymatlariga mos keladi. Bu qurilmalarda koordinatalarni o‘lchash aniqligi 0,25...0,4 mm. Ularning kamchiligi – mexanik uzellarning murakkabligidir.
To’rli qurilmalar murakkab qo‘zg‘aluvchi mexanik uzellarga ega emas. Planshet tekisligi bir-biri bilan elektr izolyatsiyalangan o‘zaro perp endikulyar shinalar bilan diskretlanadi. Registratsiya qiluvchi organ (shchup) va to’r o‘tkazgichlari orasidagi aloqa sig‘imli, induktiv yoki kontaktli bo‘lishi mumkin. Birinchi ikki holda to’r shinalari tok impulsi bilan ketma-ket induktsiyalanadi (uyg‘onadi). Shchup ostida joylashgan shina uyg‘ongan paytda shchup datchigida elektr yurituvchi kuch uyg‘onadi. Hisoblagichda fiksatsiyalangan kod koordinata qiymatiga mos bo‘ladi. Kontakt qurilmalarda shchupni bosib to’r o‘tkazgich (sim)larini tutashtirishadi. To’rli kiritish qurilmalarda o‘lchash aniqligi to’r qadami bilan aniqlanadi va odatda 0,25... 0,5 mm bo‘ladi.
Qolgan qurilmalarga akustik va rezistivli qurilmalar kiradi. Aniqligining pastligi va chizmani sanchib teshish zarurati tufayli bunday qurilmalardan keng foydalanilmadi.