|
YOD TAQCHILLIGINING PROFILAKTIKASI
Buqoq kasalligining oldini olish va davolash uchun qanday chora-tadbirlar ko’rish kerak? degan savolga olimlarning fikri bo’yicha quyidagilarga katta e’tibor berishlik lozim, ya’ni:
1. Hammavaqt sog’lom hayot turmush tarziga qat’iy rioya qilishlik-ovqatlanishni to’g’ri tashkil qilishlik, sifatli , servitaminlik va tartibli ovqatlanishlik, ozodalik, poklikka rioya qilishlik, ishlash va vaqtida dam olishlikni yaxshi rejalashtirishlik.
2. Ko’proq servitaminli mevalardan, sabzavot mahsulotlaridan, ko’proq dengiz karami, qovoq, baqlajon, sabzi, turup va boshqalardan iloji boricha natural holatda iste’mol qilishlik (sharbat holatida va b.) yaxshi samara beradi.
3. Tarkibida yodi bor, servitaminli, minerallarga boy taomlarni- tuzli non, yodli tuz, mevalar, sabzavotlar, poliz ekinlari, ko’katlar, baliq, ikra va boshqalardan iste’mol qilishlik.
4. Yong’oq mag’zini yoki g’o’ra paytidagisini natural holda yutish, hamda uning ko’k po’stlog’i va bargini me’yorida solib damlab yoki qaynatib ichishlik eng yaxshi foyda keltiradi. Shuningdek yong’oqning g’o’ra paytidagisi hamda hurmo murabbolaridan doimo tanavvul qilib turishlik. Ayniqsa hurmodan iste’mol qilishlik.
5. Toza havodan foydalanishlik, organizmni chiniqtirishlik, badan tarbiya mashg’ulotlari bilan muntazam ravishda shug’ullanishlik, sportning yoqtirgan turi bilan shug’ullanishlik, doimo me’yorida harakatda bo’lishlik va shu kabilar.
6. Shifokorlar maslahati bilan dorivor o’tlardan tayyorlangan damlama, qaynatma, qiyom-balzamlaridan yoki natural holda, turup urug’i, zira, sabzi urug’i, arpabodyon, chilonjiyda, tog’rayxon, bargizub, yalpiz va boshqalardan foydalanishliklar samara beradi.
Kasallikning zo’raymasligi va organizm quvvatini saqlash hamda bemor holatini yaxshilash uchun quyidagilar qat’iyan tavsiya etilmaydi:
1. Me’yoridan oshib, zo’riqib jismoniy va aqliy mehnat qilishlik hamda nerv-asabni zo’riqtiradigan, his-hayajonni va ruxiy holatni salbiylashtiradigan omillar (faktorlar).
2. Bemorlarga achchiq choy, qahva, kakao, kola, shirinliklar, shokolad, o’tkir va sho’r taomlar-qovurilgan go’sht, qazi, kolbasa kabilar iste’mol qilishlik mumkin emas.
3. Oftobda ko’p yurishlik, me’yoridan ortiqcha harakat va jismoniy va boshqa harakatlar qilmaslik.
4. Salbiy nohush odatlardan iloji boricha o’zini tiyishlik va batamom holi bo’lishlik: alkogolli ichimliklar iste’mol qilmaslik, tamaki mahsulotlari, nos, nasha va boshqa chekishlardan voz kechishlik.
5. Giyohvandlikning barcha turlari-narkotik va psixotrop moddalardan iste’mol qilishliklar eng muhim chora tadbirlardan hisoblanadi.
Bularning hammasi buqoq kasalligining zo’rayishi va yomon oqibatlarga olib kelishini doimo esda tuting. O’z vaqtida shifokor maslahatidan foydalanishlikni unutmang!
Demak valeologik nuqtai nazardan organizmda yod tanqisligi paydo bo’lsa, yuqorida ta’kidlangan «Tireotoksikoz» va « Miksidema» yuzaga kelib, inson salomatligiga putur etkazib, umrning qisqarishiga sababchi bo’lar ekan. Shuning uchun ham har bir shaxs ushbu jihatdan o’zligini anglashi va yod etishmasligining oldini olishlik chora-tadbiri bilan yashashligi lozim.
Temir (Fe) elementi sog’lom odam organizmida 1 litr qonda 4-5·1012 va 130-150 gramm gemoglabin bo’ladi. Umuman organizmda 5 gr. atrofida temir bor. Uning 3 grammi gemoglabinda, 1 gr. skelet mushaklarida, qolgan 1 gr. gemosiderin ko’rinishida organizmda to’planadi. Kasallik tufayli eritropoez (eritrotsitlarning hosil bo’lishi) buzilsa, eritrotsitlar va gemoglabinning miqdori o’zgaradi va kamqonlik (anemiya) kasalligi kelib chiqadi. Kamqonlik kasalida temir etishmovchiligi sababli kelib chiqadigan xastalik qariyb 80% ni tashkil qiladi va u ko’pincha 3 yoshgacha bo’lgan bolalar orasida uchraydi. Anemiya kasalligining 3 xil turi bor: giperxrom, gemolitik va gipoxrom (temir etishmasligi). Gipoxorm kamqonlik organizmda temir elementi va boshqa ayrim vitaminlar (E, V2, V6, magniy) ning etishmasligi tufayli yuzaga keladi. Bunda eritrotsitlar va gemoglobinning miqdori kamayib ketadi. Natijada odamda kamquvvatlilik, xolsizlik, terida rangsizlik va boshqa klinik belgilar paydo bo’ladi. Salomatlik oqsaydi. Bunday holatlarda tezda shifokorga murojaat qilishlik lozim bo’ladi.
NAZORAT SAVOLLARI.
1.Yod moddasi haqida tushuncha?
2.Yod moddasi yetishmovchiligi kasalliklari?
3.Endemik buqoq?
4.Miksidema ?
5.Organizmda temirning o’rni?
6.Kamqonlik.
TABIIY FANLAR FAKULTETI
FIZIOLOGIYA VA VALEOLOGIYA ASOSLARI KAFEDRASI
VALEOLOGİYA ASOSLARI
fanidan
TEST TOPSHIRIQLARI
Barcha ixtisosliklar uchun mo’ljallangan
Do'stlaringiz bilan baham: |
