O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi valeologiya asoslari

Nima qilmoq kerak ?
• Birdan bir yo’li o’zingizni va o’z yaqinlaringizni himoya qilish.
• Umuman olganda sog’lom turmush tarziga rioya qilish
OİTS ning tarqalishi.
1996 yilda AQSh, Frantsiya, Buyuk Britaniya va rivojlangan davlatlarda OİTS dan o‘lganlar soni kamaya boshlanganligi qayd etilgan bo‘lsada OİTS epidemiyasi tobora keng quloch yoymoqda. Bu rivojlanayotgan mamlakatlarda kasallikning o‘sishi va davolanish vositalarining yo‘qligi bilan bog‘liq. UNAIDS, BMT maxsus dasturi ma‘lumotlariga ko‘ra 1980 yil boshidan beri 40 mln. dan ortiq kishi İİV bilan zaharlangan, ularning deyarli 12 mln. kishi OİTS dan halok bo‘ldi. 1997 yilning o‘zida İİV bilan 6 mln. kishi zararlanishdi (bu kuniga 16 ming kishi demakdir), OİTS dan 2,3 mln. kishi (shulardan 460 ming bola) vafot etdi.
Dastlab OİTS gomoseksualistlar, gemofiliya va davolash uchun qon
preparatlaridan foydalaniladigan kasalliklar bilan og‘rigan bemorlar o‘rtasida qayd
etildi. Keyinchalik u fohishabozlik va jinsiy aloqaning noan‘anaviy shakllari
natijasida jamiyatning boshqa qatlamlariga tarqaldi. Hozirgi vaqtda 50% zararlanish gomoseksualizm natijasida, 26% - vena orqali turli preparatlarni yuborish natijasida qayd etilmoqda. İİV bilan zararlanish har doim ham OİTS kasalligini keltirib chiqarmaydi. İnson 10 yildan ortiq vaqt davomida İİV bilan zararlangan bo‘lishi, lekin kasallik simptomlari o‘zini ko‘rsatmasligi mumkin. 1996 yilda 22,6 mln. kishi İİV bilan zararlangan bo‘lib, shulardan 21,8 mln. kishi OİTS bilan kasallangan, 830 ming kishida esa kasallik alomatlari sezilmagan.
1981 yildan 1996 yilgacha OİTS bilan og‘rigan bemorlarning 46 % evropa
irqiga, 35 % - negroid irqiga mansub, 18 % - lotin amerikalik, 1% - osiyoliklardir.
Bolalar kasallar umumiy sonining 1 % ni tashkil etgan. OİTS bilan kasallanganlar
o‘rtasida ayollar va bolalar soni tobora oshib bormoqda. OİTS bilan kasallanganlar va İİV tashuvchilar soni dunyo bo‘yicha notekis tarqalgan. Ularning ko‘pchiligi
Afrikada yashashadi, Avstraliya va Yangi Zelandiyada kasallik kam qayd qilingan.
Dunyoda OİV bo’yicha epidemik vaziyat (01.01.2009 yil, UNAIDS)
Afrikaning Saxroi Kabiridan janub qismiga ja‘mi OİV infektsiyasini yuqtirib
olganlarning 67% i to‘g‘ri keladi. Butun dunyo bo‘yicha katta yoshdagilar orasida OİV infektsiyasini yuqtirib olganlarning 40% i yoshlarga to‘g‘ri keladi. OİV bilan yashovchi kishilarning uchdan bir qismi shuningdek sil kasalligini yuqtirib olgan va sil o‘limga olib keluvchi asosiy sabablardan biri bo‘lib qolmoqda. Dunyoda bolalar orasida OİV bo’yicha epidemik vaziyat (01.01.2009 yil, UNAIDS) 2008 yilda tahminan 430 000 [240 000 – 610 000] ta bolalar OİV bilan tug‘ilgan, natijada 15 yoshgacha bo‘lgan OİV infektsiyasini yuqtirib olgan bolalar soni tahminan 2.1 [1.2 – 2.9] millionni tashkil etdi. Epidemiya ta‘sirida Afrikaning Saxroi Kabiridan janub qismida 14 milliondan ortiq bolalar etim qolgan.