O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Sovunlash
natriy karbonat (kalstiyli soda) yordamida olib boril-ganligi uchun sanoatda 
karbonatli sovunlash deb yuritiladi. Karbonatli sovunlashda qozonga 28-30%-li natiriy karbonat 
eritmasi hisoblangan miqdori beriladi, o’tkir bug’ bilan qaynashgacha qizdirilib, resteptura 
bo’yicha issiq yog’ kislotalar kiritiladi (avval yog’ kislotalar keyin sintetik yog’ kislotalar). Agar 
avval yog’ kislotalar keyin soda berilsa, nordon sovun hosil bo’lib qolishi mumkin. Sovun 
massasida Na
2
CO
3
miqdori 0,5% dan ko’p bo’lmasa, karbonatli sovunlash tugagan deb 
hisoblanadi. 
 To’liq sovunlash 
40-42% li NaOH (kaustik soda) eritmasi bilan davom ettiriladi. NaOH 
ishqori qozonga qaynash va aralashtirishda porstiyalab beriladi. Ishqorning ortiqcha miqdori 
sovun massasini pishirishning oxirida 0,1-0,2% bo’lishi lozim. Kaustik soda yordamida to’liq 
sovunlash 30minut davomida qaynatilgandan so’ng, ishqor miqdori o’zgarmas bo’lganda oxiriga 
etgan deb hisoblanadi. 
Tuzlashda
sovunli elimga o’tkir bug’ bilan qaynatib va aralashtirib turib 20% li NaS1 
eritmasi qo’shiladi. Tuzlash tugagach, massa bir tekis qaynaydi. Pulat andavachadan elim yupka 
qatlam bo’lib oqib tushadi.

Tindirish 
tuzlashdan keyingi jarayon bo’lib, sovunli massa bir necha soat davomida 
tindiriladi: asosiy qism (sovun yadrosi) + sovunosti elimi hosil bo’ladi. Asosiy qism 60-63% 
yog’ kislotalardan iborat. Tindirish davomiyligi qozon sig’imiga bog’liq. Masalan, qozon sigimi 
50m
3
bo’lsa, tindirish 20-30 soat davom ettiriladi. Tindirish natijasida sovun yadrosi va sovun 
osti ishqori ajraladi. Sovun osti ishqori ajratilib, sovun yadrosi quritishga uzatiladi. 
Silliklash
asosan atir sovunlar ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Bu jarayon issiq suv bilan 
yoki qaynatib aloxida porstiyalar bilan qo’shiladigan NaOH va NaS1 eritmalari bilan bajariladi.
Ishqor miqdori 0,5-0,8% , NaCI 0,7–1,0% miqdorda ushlab turiladi. Silliqlash suvning oxirgi 
porstiyasi qo’shilgandan so’ng bir soat intensiv qaynatilgandan keyin tugatiladi. Tayyor atir 
sovun asosi tarkibi quyidagicha bo’ladi: yog’ kislotalari 61,5% dan ortiq, NaOH 0,06-0,12%, 
sovunlanmagan yog’ 0,2% dan ko’p emas, NaCI miqdori 0,4% dan ko’p bo’lmasligi kerak.
 
Sovun asosini qayta ishlash va uni tovar xolatga keltirish 
xo’jalik sovuni sovutiladi, 
quritiladi, mexaniq ishlov beriladi, formovka qilinadi, bo’laklarga bo’linadi, muxrlanadi va 
tayyor sovun bo’laklari yaщiklarga joylanadi. 
Atir sovuni esa sovutilgandan, quritgandan va mexanik ishlov berilgandan so’ng, 
xushbo’y moddalar, bo’yoqlar, oksidlanishga qarshi va boshqa qo’shimchalar qo’shilib, 
qo’shimcha mexanik ishlov berilib, formovka qilinadi, kesiladi, tayyor bo’lgan bo’lakchalar 
quritib, muxrlanadi va o’ralib qutilarga joylanadi. 

---

34