O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

 
13-laboratoriya mashuloti. 
Mavzu: Etil spirti quvvatini aniqlash 
 
Ishdan maqsad: 
Talabalar etil spirti quvvatini aniqlash va sifat taxlili
Kerakli asbob va uskanalar: 
Namuna uchun etil spirit va suv, efir, atseton, glitserinlar. 
Tarkibida kraxmal yoki qand mavjud bo’lgan xom ashyolardan tayyorlanadi. Tarkibidagi 
aralashmalari va quvvatiga qarab rektifikatsiyalangan spirt qo’yidagi navlarda ishlab 
chiqariladi: Ekstra, oliy va I navli.
 
Rektifikatsiyalangan etil spirti (C
2
H
5
OH) begona ta’m va hidlarga ega bo’lmagan 
rangsiz tiniq suyuqlikdirt. Ekstra navli spirt faqat kondension (qo’yilgan talablarga javob 
beradigan) budoydan tayyorlanadi. Bunday spirtning quvvati (tarkibidagi alkogol miqdori) 96,5 
%, oliy tozalikdagi spirtniki - 96,2 %, I navli spirtniki esa - 96,0 % ga teng. Barcha turdagi 
aroq va liker-aroq mahsulotlarini tayyorlash uchun oliy darajali tozalikdagi rektifikatsiyalangan 
spirtdan foydalaniladi.
 
Etil spirtining sifat tahlili. 
Rektifikastiya qilingan etil spirti uch navda chiqariladi: 
ekstra, yuqori darajada tozalangan va 1-chi nav. 
Ekstra etil spirti eng yuqori sifatli donlardan tayyorlanadi. Yuqori darajada tozalangan va 
1-chi nav spirt esa don; kartoshka yoki kartoshka don aralashmasi; kartoshka, don, qand lavlagi 
aralashmasidan tayyorlanadi. 
Etil spirtining konstentrastiyasi (quvvati) hajm foizlarida yoki graduslarda 
(100 ml 
suyuqlik tarkibidagi etanolning ml lardagi miqdori), shuningdek oirlik bo’yicha foizlarda (100g 
syuqlik tarkibidagi etanolning g lardagi miqdori) o’lchanadi. Bunda 20
0
S da absolyut spirtning 
solishtirma oirligi 0,78924 ekanligi hisobga olinadi. 
Etil spirti fizik-kimyoviy ko’rsatkichlari bo’yicha ma’lum bir talablarga javob berishi 
kerak. Bu talablar quyidagi 10-jadval ma’lumotlarida keltirildi. 
Spirt tarkibida uchraydigan uchuvchan begona aralashmalar inson organizmi uchun 
zararli hisoblanadi. Shu sababli ham spirt tarkibida ularning miqdori chegaralanadi. Ikkinchidan, 
bu birikmalar spirtga yomon hid beradi. Demak, spirt tarkibida bu birikmalar miqdori qancha 
kam bo’lsa, ularning sifati shuncha yuqori hisoblanadi. 
Organoleptik ko’rsatkichlari bo’yicha etil spirtining hamma navlari rangsiz, tiniq, begona 
aralashmalardan holi bo’lishi kerak. Hidi va ta’mi qaysi xom ashyodan olinganligiga qarab 
o’ziga xos, begona hidlarsiz va ta’mlarsiz bo’lishi kerak.