O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Topshiriq 
1-variant 
1. Yadroviy portlash tushunchasiga ta’rif bering.
 
2.
 
Yadroviy portlash oqibatida atrof-muhitda yuzaga keladigan holatga izoh 
bering.
 
2-variant 
1. Yadroviy portlash tushunchasi va uning yuzaga kelish hududi haqida 
tushuncha bering. 
2. Yadroviy shikastlanish o'chog'i va uning sxemasi haqida tushuncha bering. 
Izoh:
Ushbu topshiriqni bajarishda guruh jurnalining toq nomeridan o’rin olgan 
talabalar birinchi variantdagi topshiriqni, jurnalning juft nomeridan o’rin olgan 
talabalar ikkinchi variantdagi topshiriqni bajaradilar. 
 
 
 

---

157
Amaliy mashg‘ulot № 3 
Mavzu:
Shaxsiy dozimetrlarning tuzilishi va ishlash prinsipini o‘rganish.
 
Mashg’ulot maqsadi: 
talabalarga shaxsiy dozimetrlarning tuzilishi va ishlash 
prinsipini o’rgatish. 
Dozimetrik asboblar
(dozimetrlar) — ionlovchi nurlanish dozalarini yoki doza 
bilan bogʻliq kattaliklarni oʻlchashda ishlatiladigan asboblar. Bir turdagi nurlanishlar 
yoki aralash nurlanishlar miqdorini oʻlchaydigan xillarga boʻlinadi. 
Radiatsiya xavfi darajasini belgilaydigan ekvivalent dozasini oʻlchash uchun 
berlarda darajalarga boʻlingan asbob 
bermetr
deb ataladi.
Gazda hosil boʻlgan ionlar tokini oʻlchashga moʻljallangan asboblar 
ionizatsiya 
dozimetrlari
deyiladi.
Nurlanish tufayli ionlash kamerasida hosil boʻlgan tok kuchi rentgen birligida 
darajalangan asboblarda oʻlchanadi va ular 
rentgenometrlar
deyiladi. Organizmga 
taʼsir etuvchi nurlanish dozasini aniqlash uchun ishlatiladigan asbob devori 
pleksiglas, polistiroldan yasaladi. Radiometrlarda u, R-nurlanish oqimini oʻlchash 
uchun zaryadli zarralar hisoblagichlari va ssintillyasiya qisoblagichlari ishlatiladi. 
Dozimetrik asboblar lyuminessensiya, foto, ssintillyasiya, yarimoʻtkazgich va b. 
xillarga ham boʻlinadi.
Qoʻzgʻalmas, koʻchma, qoʻl va choʻntak dozimetrlari ham bor. Katta dozalarni 
oʻlchash uchun fotografik, kimyoviy va ekzoelektron emissiyaga asoslangan 
dozimetrlar ishlatiladi. Dozani aniqlashda esa strelkali apparatlar, sezgir 
fotoplyonkalar qoʻllaniladi.