O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

UMUMIY XULOSALAR 
Gazetalarimiz tiliga hayot baxsh etuvchi, uning tabiiyligini, taraqqiyotini 
ta’minlovchi asosiy manba, eng birinchi navbatda, o‘zbek xalqining tili va 
leksik-grammatik boyligidir. Gazetalar tilidagi bu nutq vositalari o‘zbek xalqi 
tilida asrlar davomida qo‘llanib kelingan. Shu bilan birga, hayotiy ehtiyoj tufayli 
rus tilida qardosh xalqlar tilidan va chet tillardan yangi-yangi nutqiy vositalar 
ham olingan. Har tomonlama kamol topayotgan xalqimiz hayoti mana shunday 
yangi nutq vositalarining yaratilishiga, uning matbuot tili orqali ommaviylashib, 
til boyligiga yanada boylik qo‘shilishiga zamin yaratgan asosiy omillardan 
biridir. 
Gazeta tilidagi ayrim sintaktik konstruksiyalarda ro‘y bergan o‘zgarishlar 
asosan periferik (gapning markaziy modeliga ta’sir etmagan) xarakterdadir. 
Gazeta tili asosan xalq tilining grammatik xususiyatiga tayanadi. Shuning 
uchun ham jurnalist gazeta sintaksisida xalq didiga mos oddiylik, ixchamlik 
yetakchi rol o‘ynashini doimo nazarda tutadi.
Davlat va nodavlat OAV faoliyatini davr talabi asosida tashkil etish, 
gazetalarda berilayotgan siyosiy materiallarni ob’ektiv va ta’sirchan shakllarda, 
janrlar talablariga mos, adabiy til me’yorlariga qat’iy amal qilgan holda 
yetkazish sohasida mas’uliyatini yanada oshirish uchun siyosiy nashrlarning 
faoliyatini janr va tildan foydalanish nuqtai nazaridan o‘rganish, tahlil qilish va 
baholash muhim ahamiyatga ega 
Bugungi kunda ilm ahli badiiy ijodning barcha turlarida, publitsistik 
nashrlarda ham o‘zbek adabiy tili imkoniyatlarining jamiki jihatlarini qamrab 
olgan holda ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-madaniy, ma’naviy-ma’rifiy sohasining 
nufuzini oshishiga xizmat qilib kelmoqdalar. Qolaversa, publitsistikaning rivoji 
ham o‘zbek adabiy tilining boyligi, mazmundorligi, leksik-semantik, 
terminologik, frazeologik va lug‘at jihatdan sermahsulligidan quvvat olib 
matbuot sahifalarini bezab boraveradi. 
Davlat va nodavlat gazetalarida nashr etilgan siyosiy materiallarning ayrim 
til xususiyatlarini o‘rganish asosida, gazetalarda tilimiz imkoniyatlaridan qay 

---

70 
darajada foydalanilayotganini anglash va bu turdagi materiallar gazeta tilini
tegishlicha baholashda, o‘zbek adabiy tili imkoniyatlarini yuzaga chiqarishda, 
insonlarning nutq madaniyati va ijtimoiy-siyosiy savodxonligini yanada 
oshirishda muhim manba bo‘lib xizmat qiladi. 

---

71