O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

“Yaxshi fazilatlar mutolaadandir”
sarlavhali materialda 
birlamchi targ‘ibot sarlavhaning o‘zida, shuningdek maqola matnida ham faktlar 
orqali gazetxonga axborot uzatilmoqda: 
“Joriy yilning o‘tgan davrida 135 
nomga yaqin kitob nashriyotimizda chop etilgan bo‘lsa, ularning 80 ga yaqini 
bolalar uchun mo‘ljallangan” (“Yoshlar ovozi” 2017 yil 77-son). 

---

54 
Bundan tashqari, siyosiy yo‘nalishdagi gazetalar doimo operativ ravishda 
ish ko‘rib, dolzarb va davlat ahamiyatiga doir muhim masalalarni xozirjavoblik 
bilan juda tez yoritib boradi va har doim bugungi kunga bo‘ysunadi.
 
Hodisalarga yondoshish funksiyasi, ta’sir qilish vositalari jihatidan siyosiy 
gazetalarning yana bir xususiyati ular uslub nuqtai nazaridan badiiy adabiyot 
bilan o‘zaro yaqinlashadi. Badiiy adabiyotning asosiy vazifasi voqelikni obrazli 
suratda aks ettirish va kitobxonga estetik ta’sir etishdan iboratdir. Gazeta ham 
voqelikni aks ettirib, kundalik voqeadan gazetxonni xabardor qiladi. Lekin 
siyosiy gazeta voqealarni badiiy tarzda emas, ko‘proq rasmiy siyosiy tusdagi 
uslub orqali kundalik nutqimiz yordamida ifodalaydi. Bu, albatta, gazetada 
badiiy uslubga oid elementlar yo‘q degan so‘z emas. Gazetada bosiladigan 
she’riy va nasriy asarlar, badiiy tarjimalar, ijtimoiy-siyosiy shiorlar, mashxur 
arboblarning fikrlari va davlat idoralarining tematik epigraflari, turli dramatik 
asarlardan parchalar gazetada badiiy uslub mavjudligini ko‘rsatadi. Masalan. 
“Kitoblarni yoqishdan ham dahshatli jinoyatlar bor. Shulardan biri – ularni 
o‘qimaslikdir”, degan edi buyuklardan biri” (“Yoshlar ovozi” 2017 yil 72-son)
 
Shu bilan birga, feleton, tanqidiy-tahliliy lavha, ocherk, reportaj kabi jiddiy 
publitsistik materiallarda va boshqa turli xil matnlarda badiiy uslubga xos 
bo‘lgan o‘xshatish, sifatlash, metafora, mubolag‘a, kesatish kabi elementlar, 
shuningdek, dialoglar uchraydi. Bular badiiy uslub elementlarining siyoisiy 
mavzudagi gazetalarda ancha salmoqli o‘rin tutishini ko‘rsatadi. 
Publitsistik uslub mustaqil uslub. Garchi u ijtimoiy-siyosiy uslub, gazeta 
uslubi, gazetaviy-siyosiy uslub, gazeta-publitsistik uslub, publitsistik uslub kabi 
nomlar bilan turlicha atalsa-da, mustaqil publitsistik uslubdir. U qaysi nom bilan 
atalmasin, ijtimoiy-siyosiy hayot bilan siyosiy jarayonlar bilan bog‘liqdir. 
Siyosiy gazetalardagi materiallar uslubida ham, badiiy adabiyotdagi 
matnlar uslubida ham muallif shaxsi hal kiluvchi rol o‘ynaydi. Ammo, bularda 
muallif shaxsi ishtiroki har xil darajada bo‘ladi. Badiiy tasvirda muallif 
ko‘pincha qochishga, chiqib ketishga harakat qiladi. Ba’zan u qahramon 
obrazida yashirinadi. Siyosiy materialda xususan, maqola va murojaatnomalarda 

---

55 
esa muallif shaxsi saqlanadi va umumlashadi. Muallif tomonidan ob’ektiv va 
betaraf tarzda fikr ifodalanadi yoki nashr xususiyatidan kelib chiqib davlat 
siyosatiga oid jarayonlar va rasmiy-idoraviy hujjatlar aynan keltiriladi. 
Publitsistik tasvirda sub’ektivlik elementi badiiy uslubdagiga nisbatan ko‘proq, 
yuqoriroq darajada bo‘ladi. Bu uslubda muallif o‘z fikrlarini ifodalaydi, ochiq 
ijtimoiy va asoslangan baho berishni ko‘chaytiradi. Shuning uchun ham siyosiy 
nashr materiallar nutqning bosh prinsipi uning ochiqligidir. Bunda muallif 
shaxsi bevosita va to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rinadi. Ijtimoiy-siyosiy uslubdagi nutqda 
muallif shaxsining ochiq-oydin namoyon bo‘lishini quyidagidek misollarda aniq 
ko‘zga tashlanadi: 
“Mamlakatimizda yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, huquqlari”, 
erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilish masalasiga alohida