|
2-jadval
Gul va pad asallarining organoleptik va
fizik-kimyoviy ko’rsatkichlari
Ko’rsatkichlar
Asalning tavsifi
Gul asali
Pad asali
Rangi
Oq rangdan to qo’ng’ir
ranggacha
Och-yantardan to qora-
qo’ng’ir ranggacha
Hidi (aromat)
Tabiiy, yoqimli, kuchsizdan to
xushbo’ylikkacha
Yaxshi seziluvchan
emas
Ta’mi
Shirin, yoqimli, begona
ta’mlarsiz
Shrin, uncha yoqimli
emas, ba’zan achchiq ta’mli
Konsistenstiyasi
Turiga qarab, siropsimon,
kristallashgan, yopishqoq
Siropsimon,
kristallashgan, yopishqoq
Kristallari
Mayda kristallardan to katta kristallargacha
Mexanik aralashmalar
Bo’lmasligi kerak
Bo’lmasligi kerak
Bijg’ish belgilari
Bo’lmasligi kerak
Bo’lmasligi kerak
Suv miqdori, % da ko’p bo’lmasligi
kerak
21
21
Qaytaruvchanlik xususiyatiga ega
bo’lgan qand miqdori (suvsiz
mahsulotga hisoblaganda), % larda,
kam bo’lmasligi kerak
82
71
Saxaroza miqdori (suvsiz
mahsulotga hisoblaganda), % larda,
ko’p bo’lmasligi kerak
6
10
Diastaza soni, Gote birligida, kam
bo’lmasligi kerak
57
10
Umumiy nordonlik graduslarda
1-4
1-4
Har xil soxtalashtirish
Yo’l qo’yilmaydi
Yo’l qo’yilmaydi
Antibiotiklar, radioaktiv moddalar
Bo’lmasligi kerak
Bo’lmasligi kerak
2-jadval ma’lumotlarida keltirilganidek, asalning tabiiyligini aniqlashda qo’llaniladigan
muhim ko’rsatkichlardan yana biri Gote biriligida ifodalanadigan diastaza soni hisoblanadi.
Standart talabi bo’yicha tabiiy asalda diataza soni 57 Gote birligidan kam bo’lmasligi kerak. Bu
ko’rsatkichning pasayishi asalning qalbakilashtirilganligidan dalolat beradi.
Asalning tozaligini aniqlashda oddiyroq usullardan ham foydalanish mumkin. Masalan,
asalga shakar qiyomi qo’shilganini aniqlash uchun 2-3 milligramm asalning distillangan suvdagi
eritmasiga 5-10 tomchi 5% li kumush nitrat (AgN0
3
) tuzi qo’shiladi. Agar eritmada oqish
loyqalanishdan keyin cho’kma hosil bo’lsa, asalga shakar qiyomi qo’shilgan deb xulosa qilish
mumkin. Ba’zan asalga kraxmal qiyomi qo’shib ham soxtalashtiriladi. Kraxmal qiyomi bor-
yo’qligini aniqlash uchun 2-3 milligramm asalning distillangan suvdagi eritmasiga tomchilatib
10% li xlorli boriy (BaCl
2
) qo’shiladi. Bunda cho’kma hosil bo’lishi, asal toza emasligidan
dalolat beradi.
Ko’pchilik holatlarda asal kraxmal va un qo’shib ham soxtalashtiriladi. Asalga kraxmal
va un qo’shib soxtalashtirilganligini aniqlash uchun 2-3 milligramm asalning distillangan
suvdagi eritmasi qaynatilib, keyin sovutiladi. Bunda eritmaga bir necha tomchi yod eritmasi (1
gramm kristallangan yod, 2 gramm yodli kaliy, 300 milligramm distillangan suv) qo’shiladi va
164
reakstiya kuzatiladi. Agar eritmada ko’kish rang hosil bo’lsa, bu asalga kraxmal yoki un
qo’shilganligidan dalolatdir.
Asalning shakar bilan qalbakilashtirilganligini aniqlash uchun esa asalning 5-10% li
suvdagi eritmasiga ozgina lyapis qo’shiladi. Bunda eritmada oq cho’kindining ajralib chiqishi
asalda shakar qo’shilmasi borligini bildiradi.
Gohida asalga turli xil sochiluvchan moddalar qo’shib ham soxtalashtiriladi. Masalan,
makkajo’xori va kartoshka uni shular jumlasidandir. Bu xildagi aralashmani aniqlash uchun 0,5
litr hajmdagi bankaga bir osh qoshiq asal va distillangan suv solib eritiladi. Ushbu holda asal
suvda to’liq eriydi, aralashmalar esa suvning yuziga chiqadi yoki cho’kma hosil qiladi.
Shuningdek, asalning tozaligini aniqlashda tib ilmlarining sultoni bobokalonimiz Abu Ali
ibn Sinoning tavsiyalaridan ham foydalanish maqsadga muvofiqdir. Abu Ali ibn Sino o’zining
«Tib qonunlari» kitobida asalning tozaligini aniqlashning eng oddiy va oson usulini shunday
bayon etgan: «toza asalni qoshiqqa olib bo’y barobar baland ko’targanda ham u tiniq ingichka
ipdek uzilmasdan oqib tushadi».
Asalning veterinariya-sanitariya tahlili. Asalning veterinari-sanitariya tahlili tovar tahlili
va gigienik tahlili bilan bir qatorda uning sifati va xavfsizligini ta’minlashda katta ahamiyatga
egadir.
Veterinariya-sanitariya tahlili o’tkazish jarayoni bozorlardagi veterinariya-sanitariya
tahlili laboratoriyalari va veterinariya laboratoriyalarida veterinariya-sanitariya nazorati o’tkazish
qoidalari asosida olib boriladi. Bu qoidalarda asal tahlili o’tkazishning tarkibi va uslublari
ko’rsatilgan. Veterinariya-sanitariya tahlili laboratoriyasi xodimlari aynan amalda qo’llanilib
kelayotgan qoidalar asosida ish yuritishlari talab etiladi.
Asal ekspertiza uchun ekspertizaga taqdim etilayotgan xodimda veterinariya
ma’lumotnomasi va asal uyasiga veterinariya-sanitariya pasporti mavjud bo’lgan hollardagina
qabul qilinadi. Agar veterinariya hujjatida asalari uyasi antibiotiklar bilan ishlanganligi ko’rsatib
qo’yilgan bo’lsa, u holda, bunday asallar antibiotik qoldig’ini aniqlash maqsadida laboratoriyaga
jo’natiladi.
Veterinariya ma’lumotnomasini faqatgina veterinariya mutaxassissi berishga haqlidir.
Asalarilarning yuqumli kasalliklar qo’zg’atuvchilari bilan kasallanishiga yo’l
qo’yilmaydi. Agar bunday kasalliklar aniqlansa, u holda bunday asallarga ishlov beriladi, ya’ni
bular avtoklavlarda 120
0
S da 20 daqiqa davomida ishlanib zarasizlantiriladi. Keyin esa bu
asallar zich yopiladigan idishlarda saqlanib, faqatgina qish paytida iste’molga chiqariladi.
Bunday asallarni asalarilarga qo’shimcha oziqa sifatiga berish qat’iyan man qilanadi.
Asallar veterinariya-sanitariya tahlili qoidasi bo’yicha asal qadoqlangan idishlarning har
biridan 100 g miqdorida, suv miqdorini aniqlash uchun esa 200 g miqdorida namuna olib
tekshiriladi.
Idishlarga joylangan suyuq asallardan namuna olish uchun asal avval yaxshilab
aralashtiriladi va so’ngra maxsus moslama yordamida namuna olinadi.
Veterinariya qoidalarini buzgan shaxslarga nisbatan O’zbekiston Respublikasining
«Veterinariya to’g’risida»gi Qonuniga binoan tarbiyaviy, ma’muriy, jinoiy javobgarliklar ko’zda
tutilgan.
Veterinariya-sanitariya tahlili natijalari bo’yicha veterinariya sertifikati beriladi. Bu
sertifikat ekspertlar tomonidan kompleks tovar tahlili o’tkazishda va muvofiqlik sertifikati
berishda asos bo’lib xizmat qilishi mumkin.
Asalning gigienik tahlili. Gigienik ekspertiza asalning gigienik talablariga javob berish
yoki bermasligini aniqlash uchun o’tkaziladi. Tarqalishi bo’yicha eng xavfli va zaharli
komponentlarga quyidagilar kiradi: zaharli unsurlar (og’ir metallar) – simob, qo’rg’oshin,
mish’yak, kadmiy; antibiotiklar; pestistidlar; radionuklidlar (steziy-137, stronstiy-90). Gigienik
ekspertiza «Oziq-ovqat mahsulotlari va xom ashyolarining xavfsizligi va sifatiga gigienik
talablar» nomli me’yoriy hujjat asosiga binoan o’tkaziladi.
Asallarning sifatiga va xavfsizligiga gigienik me’yorlar 3-jadval ma’lumotlarida
keltirildi.
165
Gigienik ekspertiza sanitariya epidimiologiya stanstiyasining ish rejasi tarzida va rejasiz
ham o’tkazilishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
