O`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti pedagogika fakulteti

“Qadriyat”
tushunchasi — juda keng tushuncha. Uning bir qismi — 
ma’naviy qadriyatlardir. Milliy ma’naviy qadriyatlar «milliylik», «ma’naviyat» va 
«qadriyat» tushunchalari kesishgan nuqtada jamlangan ijtimoiy hodisalarni o’z 
ichiga oladi. 
«Milliy ma’naviy qadriyatlar» tushunchasiga quyidagicha ta’rif berish 
mumkin: Muayyan millat vakglllari uchun zarur va ahamiyatli, aziz va ardoqli 
bo’lgan, manfaati va maqsadlariga xizmat qiladigan ma’naviy boyliklar, amallar va 
tamoyillar, qoidalar va me’yorlar milliy ma’naviy qadriyatlardir. 
Xar bir xalqning o’zi uchun e’zozli, qimmatli bo’lgan ma’naviy boyliklari 
bo’ladi. Bular asrlar davomida avloddan-avlodga o’tib kelgan, hozirgi kunda ham 
o’zining ahamiyati va qadrini yo’qotmagan, shu xalqning iftixor manbaiga 

---

aylangan durdonalardir. Masalan, qirgiz xalqi «Manas» dostoni bilan, misrliklar 
qadimiy piramidalar, fransuzlar Parijdagi Luvr saroyi, o’zbeklar Samarqandu 
Buxoro va Xiva bilan haqli ravishda faxrlanadilar. 
Millat va elatlarning o’ziga xos tarixiy merosi, san’ati va adabiyoti bilan bir 
qatorda ularning urfodat va marosimlari, madaniy munosabat va axloqiy fazilatlari 
ham ma’naviy qadriyatlar tizimiga kiradi. Bular xalqning o’ziga xosligini saqlab 
qolishda, yosh avlodni tarbiyalashda, shaxsning ijtimoiylashuvida muhim rol 
o’ynaydi. 

---

Milliy ma’naviy qadriyatlarda xalqning dunyoqarashi va hayotga 
munosabati, ichki tabiati va turmush tarzi o’z ifodasini topadi. Bularda millatning 
ruhiy olami va tafakkur tarzi, orzu umidlari va ideallari, vijdoni va or-nomusi aks 
etadi. 
Xususan, mehnatga muhim ijtimoiy burch sifatida qarash, ma'lum faoliyatni 
bajarishda mas'uliyatni his etish, mehnatga va uning natijasi, shuningdek, mehnat 
jamoasiga hurmat, mehnat faoliyatini tashkil etishda tashabbuskorlik, faollik 
ko‘rsatish, o‘z aqliy va jismoniy qobiliyatini to‘lik namoyon etishga bo‘lgan ichki 
ehtiyoj, mehnatni ilmiy tashkil etish yo‘lida amaliy harakatni olib borish shular 
jumlasidandir. 
Mehnatga psixologik jihatdan tayyor bo‘lish esa tarbiyaviy ishlar tizimida 
amalga oshirilib, ularning har biri quyidagi vazifalarni hal etishga yordam beradi:
-o‘quvchilar tomonidan mehnatning ijtimoiy ahamiyati, mehnatni tashkil etish 
hayotiy zaruriyat ekanligining anglab yetilishiga erishish;
-ularda mehnat faoliyatini amalga oshirishga nisbatan rag‘bat uyg‘otish;
-o‘quvchilarda mehnat ko‘nikma va malakalarini shakllantirish va hokazolar. 
Mehnat tarbiyasi oilada tabaqalashtirilgan holda olib boriladi: bolalar o‘z-
o‘ziga xizmat qiladilar, uy hayvonlarini parvarishlaydilar, ro‘zg‘or texnikalarini 
ta'mirlash bilan shug‘ullanadilar. Oila byudjeti va uni yuritish bilan bog‘lik 
topshiriqlarni bajaradilar, oilada bolalar va kattalar mehnatini hamkorlikda tashkil 
etishning imkoniyatlari cheksiz. 
Demak, o‘quvchilarning mehnat faoliyatini tashkil etish jarayonida quyidagi 
vazifalar amalga oshiriladi: 
-O‘quvchilarning texnologiya ta’limi jarayonida ularning mehnatga
qiziqishlarini oshirish, kasbiy yoki mehnat faoliyatiga tayyor bo‘lishni ta'minlash. 
-O‘quvchilar kuchini to‘g‘ri taqsimlash, faoliyat turlari va uni ijro etishda 
o‘rin almashtirish vositasida ularda rahbarlik va ijrochilik malakalarini hosil qilish. 
-O‘quvchilarning mehnat faoliyatiga rag‘batlantirishning samarali metod va 
vositalaridan foydalanishga e'tiborni qaratish. 
Mehnat 
faoliyatining 
turidan 
qat'iy 
nazar 
mehnat 
madaniyatini 
shakllantirish, kasbiy faoliyatni rejalashtirish, vaqtdan oqilona foydalanish, o‘z 
joyini tartibli saqlash hamda mehnat qurollariga ehtiyotkorona munosabatda 
bo‘lish. Mana shunday odatiy an’analar ham bolalarda mehnat tarbiyasini 
shakllantiradi