O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-pedagogika instituti

Rostlashning statik qonuni.
Rostlashning, qisqacha «P - rostlash» deb 
ataluvchi, statik (yoki mutanosib) qonuni quyidagi mutanosib tenglama orqali 
tavsiflanadi. 
;
1
y
s
x


(14.1) 
bu yerda, x – rostlagichning chiqish signali (yoki ijro etuvchi mexanizm rostlovchi organining 
nisbiy siljish) 
1
s
- kuchaytirish koeffitsienti (uzatish koeffitsienti);
y
- rostlanuvchi kattalikning 
berilgan qiymatidan chetga chiqishi. 
Manfiy ishora rostlovchi ta’sir rostlanuvchi kattalikning chetga chiqishini bartaraf 
etishini ko‘rsatadi. Ushbu qonunni amalga oshiruvchi qurilmalar statik yoki 
mutanosib rostlagichlar (qisqacha «P – rostlagich»lar) deb ataladi.
Kerak bo‘lgan tavsifni olish uchun kattaligi rostlanuvchi ob’yektning dinamik 
xususiyatlaridan aniqlanadigan 
1
s
ni o‘zgartirish kerak. P – rostlagichning uzatish 
funksiyasi) (14.1) ifodaga muvofiq quyidagicha bo‘ladi: 
1
)
(
)
(
)
(
s
p
y
p
x
p
W



(14.2) 
p
ni 

j
bilan almashtirsak rostlagichning amplituda-faza tavsifi (AFT) 
tenglamasiga ega bo‘lamiz: 
.
)
(
1
1


j
e
s
s
j
W



Oxirgi tenglama statik rostlagichlarning amplituda-chastota (ACHT) va faza-chastota 
(FCHT) tavsiflari kirish chastotasiga bog‘liq emasligini bildiradi. 
14.1-rasmda P rostlagichning tavsiflari keltirilgan. Statik tavsifning og‘ishi 14.1-
rasmda rostlagichning uzatish koeffitsientiga bog‘liq. 
Rostlanuvchi 
ob’yektlarning 
statik 
rostlagichlar 
bilan 
ta’minlanishi 
ob’yektlarning turli yuklarida rostlanuvchi kattaliklarning doimiy qiymatini ta’minlay 
olmaydi. Bunday avtomatik rostlash tizimlari statik xatoning mavjudligi bilan 
ta’riflanadi. Statik xato rostlagich sozlash parametrini konkret 
1
s
qiymatiga bog‘liq; 
1
s
qancha katta bo‘lsa, rostlashning statik xatosi shuncha kam bo‘ladi (14.1 - rasm, 
d). SHu bilan birga, rostlagich kuchayish koeffitsientining haddan tashqari o‘sishi 
tizimda sekin so‘nuvchi majburiy o‘tish jarayonining hosil bo‘lishiga olib keladi. 
O‘tish jarayonining egri chizig‘i 3 sozlash kattaliklari 
1
s
kichik bo‘lgan ART uchun 
xosdir. Ko‘rinib turibdiki, bu holda tizim yo‘l quyib bo‘lmaydigan darajada katta 
qoldiqli chetga chiqishga ega bo‘ladi. Tizimda (14.1 - rasm, d) egri chiziq 2 shaklida 
tasvirlangan o‘tish jarayonini ta’minlovchi mutanosib rostlagichning 
1
s
qiymatli 
sozlash parametrini tanlash kerak. Bunday tizimda rostlanuvchi kattalikning qoldiqli 
chetga chiqish va o‘tish jarayonining davomliligi unchalik katta emas. 

---

45