O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

5.11-Rasm: 
Postsinaptik adrenoretseptorlarga adrenomimetiklarning 
ta’sir mexanizmi.
 
Noradrenalin sintezini susaytiruvchi moddalardan biri α-metil-n-tirozin 
(tirozingidroksilazani tormozlaydi) hisoblanadi. Membranadagi vezikulalar 
transportini bloklaydi, rezerpin dofamin vezikulalarining o’tishini va 
Orqa miya segmenti 
Sinaptik gangliy 
Izadrin 
Efedrin 
Mezaton 
Adrenalin Noradrenalin 
Effektor hujayra 
Xolinergik neyron 
Xolinoretseptor 
Adrenergik neyron 
Adrenoretseptor 
Asosiy ta’siri 
Qo’shimcha ta’siri 

---

- 252 -
vezikulalarga 
noradrenalinning 
qayta 
yutilishini 
bloklaydi. 
Natijada 
depolanagan 
noradrenalin 
miqdori 
kamayadi. 
Presinaptik 
oxirlardagi 
noradrenalin miqdorini kamaytirishda oktadin ham qo’llaniladi. MAO ni 
ingibirlashda nialamiddan foydalaniladi. KOMT aktivligini susaytirishda esa 
entakapon, tolkapon ishlatiladi. Presinaptik nerv oxirida noradrenalin ajralib 
chiqishini ayrim moddalar (tiramin va efedrin) oshirsa oktadin va ornid 
kamaytiradi. Imizin va kokain ta’sirida adrenergik nerv oxirlarida neyronal 
yutilishi susayadi, sinaptik bo’shliqdagi miqdori esa ortadi.Ekstraneyronal 
yutilishni metanefrin, fenoksibenzamin susaytiradi. Tibbiyot amaliyotida 
bevosita adrenoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar ham qo’llaniladi. Ular 
adrenoretseptorlarni stimullovchi-adrenomimetiklar va ularni bloklovchi 
adrenoblokatorlardir. 
Farmakologik vositalarning adrenergik sinapslarda qo‘zg‘alish 
impulslarining o‘tkazilishiga ta’siri quyidagi yo‘nalishlarda bo‘lishi 
mumkin: 
-
NAning sinteziga ta’siri (
alfa-metil-n-tirozin susaytiradi
) ; 
-
NAning zaxira qilinishiga ta’siri (
rezerpin kamaytiradi
) ; 
-
NAning parchalanishiga ta’siri (
iprazid, nialamid-MAO faolligini 
pasaytiradi
) ; 
-
NAning sinaptik yoriqqa chiqishiga ta’siri (
ornid, oktadin pasaytiradi
) ; 
-
NAning neyronal yutilishiga ta’siri (
imizin, kokain pasaytiradi
) ;
-
NAning ekstroneyronal yutilishiga ta’siri (
meganefrin, fenoksibenzamin 
pasaytiradi
;
) 
-
Effektor a’zolarining adrenoretseptorlariga ta’siri.