O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

II. XUSUSIY FARMAKOLOGIYA
Xususiy farmakologiyada har bir guruh dori vositalariga alohida tavsif 
beriladi, hamda ularning amaliy tibbiyotda ko‘proq ishlatiladigan vakillarining 
har birini farmakodinamikasi va farmakokinetikasiga yetarlicha to‘xtalib 
o‘tiladi. 
 NEYROTROP VOSITALAR
Xususiy farmakologiyaning kata qismini markaziy hamda periferik nerv 
tizimi faoliyatini boshqaruvchi – neyrotrop vositalar tashkil etadi. Ular MNS va 
periferik innervatsiyaning sezuvchi (markazga intiluvchi) – afferent va 
bajaruvchi (markazdan qochuvchi) – efferent yo‘llarida qo‘zg‘alishlarning 
o‘tkazilishiga ta’sir etuvchi vositalardir. Ularning guruhlarga bo‘linishi (ta’snifi) 
asosan ta’sir lokalizatsiyasiga, ya’ni markaziy va periferik nerv tizimiga ta’sir 
qilishiga qarab amalga oshiriladi. 
 
5.Periferik nerv tizimiga ta’sir etuvchi vositalar 
Periferik nerv tizimidagi reflektor yoyning tuzilishiga bog‘liq holda ushbu 
guruh vositalarini afferent va efferent innervatsiyaga ta’sir etuvchilar vositalarga 
bo‘lish mumkin. 
5.1 Afferent nerv tizimiga ta’sir etuvchi vositalar 
Mazkur guruh vositalarining o‘zlari yana susaytiruvchi hamda 
kuchaytiruvchilarga bo‘linadi. 
Afferent innervatsiyani bo’g`uvchi vositalar ta`siri quydagicha bo`lishi 
mumkin:
– Afferent nervlar oxirlarining sezuvchanligini pasaytiradi
– Ta`sirlovchi agentdan nerv oxirlarini himoya qiladi 
–Afferent nerv tolasini o`tkazuvchanligini buzadi. 

---

- 181 -
Rag`batlantiruvchi tipdagi vositalar esa, nerv oxirlarini tanlab qo`zg`atish 
xossasiga egalar. 
5.1.1. Afferent nervlar oxirlarining sezuvchanligini 
susaytiruvchi yoki ularning qo‘zg‘alishiga to‘sqinlik 
qiluvchi vositalar 
Mazkur guruhga anesteziyalovchi
30
, burishtiruvchi, o‘rab oluvchi va 
adsorbsiyalovchi vositalar kiradi.