O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

pipekuroniy > pankuroniy > tubokurarin > ditilin > milliktin. 
Kuraresimon vositalar mushaklarni ma’lum tartibda bo’shashtiradi ularning 
ko’pchiligi birinchi navbatda yuz va bo’yin, so’ngra qo’l-oyoq va tana 
mushaklarinig nerv mushak sinapslarini bloklaydilar. Nafas mushaklari dori 
vositalar ta’siriga chidamli. Eng oxirida diafragma mushaklari falajlanadi, 
natijada nafas olish to’xtaydi. Mioparalitik 
ta’sir kengligi
dori vositalar uchun 
muhim xarakterli xususiyat hisoblanadi. Bu dori vositaning mushaklarini unga 
eng sezgir dozasi bilan nafas olishni to’liq to’xtatuvchi dozasi orasidagi 
diapazondir. Qo’laniladigan dori vositalar mioparalitik ta’sir kengligining 
kamligi bilan xarakterlanadi (masalan, tubokurarin, pankuroniy, pipekuroniy). 
Kuraresimon vositalar mioparalitik ta’siri davomiyligi bo’yicha shartli uch 
guruhga bo’linadi:

Qisqa muddatli ta’sir qiluvchilar 
(5-10 daq.) – 
ditilin
;

O’rtacha muddatli ta’sir qiluvchilar
(20-30 daq.) – 
atrakuri, 
vekuroniy; 

Uzoq muddatli ta’sir qiluvchilar
(30-40 daq. va uzoq) – 
tubokurarin, pipekuroniy, pankuroniy. 
Kuraresimon moddalarga antagonist tanlash miorelaksantlarning ta’sir 
mexanizmiga asoslanadi. Antidepolyarizatsiyalovchi (raqobatli) vositalarga 
antixolinesteraz vositalar (prozerin, galantamin) akiv antagonistlardir. 
Antixolinesteraz vositalar atsetilxolinesterazani bloklab, senaptik yoriqlarda 
atsetilxolin konsentratsiyasini anchagina oshiradi. Bu, aytib o’tilganidek, N-
xolinoretseptorlar bilan bog’langan kuraresimon birikmalarni siqib chiqaradi va 
nerv- mushak o’tkazuvchanligini qayta tiklaydi. Bundan tashqari, antagonist 
sifatida 
pimadin
dan (4-aminopiridin) foydalanish mumkin, u harakatlantiruvchi 
nerv oxirlaridan atsetilxolin ajralishini ta`minlaydi. 
Depolyarizatsiyalovchi miorelaksant vositalarning antoganisti yo’q. 
Antixolinesteraz 
vositalar 
bu 
maqsadda 
ishlatilmaydi, 
chunki 
ular 
depolyarizatsiyalovchi kuraresimon vositalarni bloklovchi ta'sirini yo’q 

---

- 242 -
qilibkina qolmay, uni kuchaytiradi ham. Tibbiyotda keng qo’laniladigan 
depolyarizatsiyalovchi vosita ditilinning ta’siri yangi sitratli qon quyish yo’li 
bilan yo’xtatiladi. Qon plazmasi tarkibida xolinesteraza mavjud bo’lib, ditileni 
gidrolizlaydi. Ko’pchilik kuraresimon vositalar asosan nerv-mushak sinapslariga 
yuqori darajada tanlab ta’sir ko’rsatadi. Shu bilan birga ularning ba`zilari boshqa 
xolinergik sinapslarga ham ta’sir qiladi. Bir qator antidepolyarizatsiyalovchi 
vositalar kuchsiz gangliobloklovchi ta’sir ko’rsatadi (asosan tubokurarin), 
buning ko’rinishlaridan biri arterial bosimning pasayishi, shuningdek 
sinokorotid soha va buyrak usti bezi mag’iz qavatining n-xolinaretseptorlariga 
susaytiruvchi ta’siridir. Ba’zi bir vositalarda (masalan, pankuroniy) yurakga 
nisbatan kuchli ifodalangan M-xolinoblokatorlik (vagolitik) ta’siri kuzatilib, bu 
taxikardiyaga olib keladi. Tubokurarin va ba’zi boshqa dori vositalar gistamin 
ajralishini kuchaytirishi mumkin, bu esa arterial bosimning pasayishiga Bronx 
mushaklari tonusini oshishiga olib keladi. 
Depolyarizatsiyalovchi kuraresimon vositalar elektrolit muozanatiga 
ma’lum 
miqdorda 
ta’sir 
ko’rsatadi. 
Postsinaptik 
membrananing 
depolyarizatsiyasi natijasida kaliy ionlari skelet mushaklaridan ajralib chiqadi va 
ekstrasellyulyar suyuqlikda va qon plazmasida ularning miqdori oshadi. Bu 
yurak aritmiyasiga sabab bo’lishi mumkin. 
Narkozdan keyingi davrda depolyarizatsiyalovchi vositalar qo’lanilganda ba’zan 
mushaklarda og’riqlar kuzatilishi mumkin. Bu depolyarizatsiyalovchi dori 
vositalar ta’siri bilan bog’liq bo’lgan ularning fastsikulyatsiyasi vaqtidagi 
mushaklarning mikrotravmasi natijasi hisoblanadi. Depolyarizatsiyalovchi 
vositalar ganglioblokatorlik ta’sir ko’rsatmaydi. dozalarda ular gangliyalarning 
va buyrak usti bezi mag’iz qavati N-xolinoretseptorlarini qo’zg’atib, arterial 
bosimni oshiradi. Depolyarizatsiyalovchi kuraresimon vositalar skelet 
mushaklarining annuspiral oxirlarini stimulaydi. Bu propriotseptiv tolalarning 
afferent impulsatsiyasini kuchaytiradi va monosinaptik reflekslarni susayishini 
chaqirishi mumkin. To’rtlamchi ammoniyli birikmalar guruhidagi kuraresimon 

---

- 243 -
vositalarning ko’pchiligi MNSga ta’sir qilmaydi (gematoensefalik to’siqdan 
yomon o’tadi). Bu guruh dori vositalari MITda yomon so’riladi, shuning uchun 
ular parenteral qo’laniladi, asosan vena ichiga. Ba’zi dori vositalar organizmda 
fermentativ parchalanishlarga uchraydilar. Yuqorida aytib o’tilganidek, ditilinni 
qon plazmasining xolinesterazasi bilan gidrolizlanishi uni qisqa muddat ta’sir 
qilishiga sabab bo’ladi. Kuraresimon vositalar va ularning metobolitlari asosan 
buyraklar orqali chiqariladi.
Kuraresimon dori vositalar anestezalogiyada jarrohlik muolajalarini bajarish 
uchun keng qo’laniladi. Ular skelet mushaklarini bo’shashini ta`minlab, ko’krak 
qafasi va qorin bo’shlig’i a’zolari, shuningdek qo’l va oyoqlardagi ko’pgina 
operatsiyalarni bajarilishini onsonlashtiradilar. Ular traxeya intubatsiyasida, 
bronxoskopiyada, chiqan va singan suyaklarni o’z joyiga joylashtirishda 
ishlatiladi. Bundan tashqari, bu dori vositalar qoqshol kasaligini davolashda, 
elektrotirishish muolajasida qo’laniladi. Jarrohlik muolajasini qancha muddat 
davom etishi hisobga olgan holda dori vositaning kerakli ta’sir davomiyligiga 
ega bo’lgani qo’laniladi. 
Kuraresimon vositalarning nojo`ya ta’sirlari havfli xususiyatga ega emas. 
Arterial bosim ularning ta’sirida pasayishi (tubokurarin) va ko’tarilishi (ditilin) 
mumkin. Bir qator dori vositalarni qo`llaganimizda taxikardiya hosil bo’lishi 
xarakterli (pankuroniy). Gohida yurak aritmiyasi (ditilin), bronxospazm 
(tubokurarin), 
ko’zning 
ichki 
bosini 
oshishi 
(ditilin) 
kuzatiladi. 
Depolyarizatsiyalovchi vositalar uchun mushak og’riqlari xarakterli. Qon 
plazmasidagi xolinesterazaning genetik yetishmovchiligi bo’lgan shaxslarda 
ditilin uzoq muddatli apnoeni chaqiradi (odatdagi 5-10 daqiqa o’rniga, 6-8 
soatgacha va undan ortiq). Kuraresimon vositalarning jigar, buyrak kasaliklarida 
hamda keksa yoshli insonlarda qo’lashda ehtiyot bo’lish lozim. Shuni esda tutish 
kerakki, yuqorida ko’rsatilgan vositalar nafasni susaytirishi va butunlay 
to’xtatishi mumkin. Shuning uchun ular tibbiyot amalyotida ishlatilganida 
ularning antagonistlari va sun’iy nafas oldirishga kerakli sharoit bo’lishi lozim. 

---

- 244 -
Nomi 
Kattalar uchun o‘rtacha 
terapevtik doza va kiritish yo‘li 
Chiqarish shakli