O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Tibbiyotda ko‘proq effektor a’zolar adrenoretseptorlariga ta’sir 
etuvchi vositalar qo‘llaniladi. Bu vositalar ikkiga bo‘linadi: 
1.
Adrenomimetiklar (adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi vositalar) 
2.
Adrenoblokatorlar 
(litiklar)-adrenoretseptorlarni 
qamal 
qiluvchi 
vositalar. 

---

- 253 -
Ta’sir etish joyi va tabiatiga asoslanib adrenergik sinapslarga ta’sir 
ko‘rsatuvchi vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
1.
Adrenoretseptorlariga bevosita ta’sir etuvchi moddalar:
a) bevosita ta’sir etuvchi adrenomimetiklar-NA, adrenalin; 
b) adrenoblokatorlar-fentolamin, anaprilin va boshqalar. 
2.
Adrenoretseptorlariga bilvosita ta’sir etuvchi moddalar:
a) bilvosita ta’sirli adrenomimetiklar (simpatomimetiklar)-tiramin, 
efedrin; 
b) bilvosita ta’sirli adrenolitiklar (simpatolitiklar)-oktadin,rezerpin, ornid. 
 
Adrenoblokatorlar 
va 
adrenomimetiklarning 
α 
va 
β 
adrenoretseptorlarga tanlab ta’sir ko‘rsatishini inobatga olib, ular quyidagi 
guruhlarga bo‘linadi: 
Adrenomimetik vositalar: 
-
α 
va 
β
adrenoretseptorni qo‘zg‘atuvchilar 
adrenalin gidroxlorid (β
1
, β
2
, α
1
, α
2
)
noradrenalin gidrotartarat (α
1
, α
2
, β
1
) 
-
asosan α adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchilar
mezaton (α
1
), naftizin (α
2
), galazolin (α
2
) 
-
asosan β adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchilar
izadrin (β
1
, β
2
), salbutamol (β
2
), terbutalin (β
2
), dobutamin (β
1
), fenotdiol 
(β
2
). 
Adrenolitik (adrenoblokator) vositalar:
-
α– adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α –adrenoblokatorlar) 
tropfen (α
1
, α
2
) prazozin (α
1
), fentolamin (α
1
, α
2
), digidroergotoksin (α
1
, 
α
2
) 
-
β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (β-adrenoblokatorlar) 
anapirlin (β
1
, β
2
) metoprolol (β
1
), oksiprenolol (β
1
, β
2
), talinolol (β
1
). 
-
α va β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α, β 
adrenoblakotorlar) mavlol, labetalol (β
1
, β
2
, α
1
).

---

- 254 -