O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Antidepolyarizatsiyalovchi (depolyarizatsiyaga qarshi) 
vositalar
– 
tubokurarin xlorid; pankuroniy bromid; pipekuroniy 
bromid
. 

Depolyarizatsiyalovchi vositalar
– 
ditilin
. 

Aralash ta’sirga ega vositalar
– 
dioksoniy
Antidepolyarizatsiyalovchi preparatlar - N-xolinoretseptorni bloklaydi va 
atsetilxolinning depolyarizatsiyalovchi ta’siriga to’sqinlik qiladi. 
Ion 
kanallariga 
bloklovchi 
ta’sir 
ikkilamchi 
ahamiyatga 
ega. 
Antidepolyarizatsiyalovchi 
vositalar 
raqobatli 
va 
raqobatsiz 
N-
xolinoblokatorlarga bo’linadi. Shunday, haqiqiy raqobatli antagonism N-
xolinoretseptorlarga ta’siri bo’yicha kuraresimon vositalar (m-n Tubokurarin) 
bilan atsetilxolin o’rtasida bo’ladi. 
Tubokurarin
bilan chaqirilgan nerv-mushak 
blokadasi fonida N-xolinoretseptorlar sohasining oxirlaridagi plastinkalarida 
atsetilxolin konsentratsiyasini sezilarli darajada ko’tariladi, bu nerv-mushak 
o’tkazuvchanligini qayta tiklanishiga olib keladi (raqobatli ta’sir qiluvchi 
atsetilxolin xolinoretseptorlar bilan bog’langan tubokurarinni siqib chiqaradi). 
Agar bu holatda yana ma’lum miqdorda tubokurarinning konsentratsiyasini 
oshirilsa, yana bloklovchi ta’sir rivojlanadi. Shu printsip asosida ta’sir qiluvchi 
moddalar raqobatdosh turidagi kuraresimon vositalar deyiladi. 

---

- 239 -
5.9-rasm
.
Kuraresimon vositalarning ta`sir etish mexanizmi. 
a)antidepolyarizatsiyalovchi vositalar xolinoretseptorlarning oxirgi 
plastinkasiga ta`sir etadi, postsinaptik membranani mustahkamlaydi, nerv-
mushak o`tkazuvchanligini bloklaydi.b)depolyarizatsiyalovchi vositalar 
xolinoretseptorlarning oxirgi plastinkasiga ta`sir etadi, postsinaptik 
membranani turg`un depolyarizatsiyalaydi va nerv-mushak o`tkazuvchanligini 
bloklaydi 

---

- 240 -
Raqobatdosh turidagi dori vositalarga 
pankuroniy
(pavulon), 
pipekuroniy
(arduan), 
vekuroniy, atrakuriylar
kiradilar. Bundan tashqari, raqobatsiz turidagi 
dori 
vositalar 
ham 
mavjud 
(m-n, 
prestonal). 
Raqobatsiz 
turdagi 
antidepolyarizatsiya ta’siriga ega dori vositalarning miorelaksatsiya chaqirish 
xususiyati atsetilxolin konsentratsiyasiga bog’liq emas. Bunda kuraresimon dori 
vosita va atsetilxolin N-xolinoretseptorlarning har xil, lekin o’zaro bog’liq 
bo’lgan joylari bilan bog’lansa kerak. 
Antidepolyarizatsiyalovchi kuraresimon vositalarning ta’sir faolligi va 
davomiyligi narkoz vositalari ta’siri ostida o’zgarishi mumkin. 
Efir 
va ozroq 
darajada 
ftorotan
antidepolyarizatsiyalovchi vositalarning mioparalitik ta’sirini 
kuchaytiradi va davomiyligini uzaytiradi; 
azot (I) oksidi
va 
siklopropan
esa ular 
faolligiga ta’sir ko’rsatmaydi. 
Geksenal
yoki 
tiopental-natriy
fonida 
antidepolyarizatsiyalovchi dori vositalarning bloklovchi ta’siri qisman 
kuchayishi mumkin. 
Depolyaziratsiyalovchi vositalar (m-n, ditilin) N-xolinoretseptorlarni qo’zg’atadi 
va postsinaptik membrananing turg’un depolyaziratsiyasini keltirib chiqaradi, 
retseptorlarning atsetilxolinga nisbatan sezuvchanligi yo’qoladi. Membrana 
repolyarizatsiya holatiga o’tolmaydi, kelayotgan yangi impulslarni qabul 
qilolmay qoladi. Depolyaziratsiyasining rivojlanishi mushaklarni biroz 
qisqarishi (fibrillyatsiya) – fassikulyatsiya (nerv mushak o’tkazuvchanligi qisqa 
muddatga osonlashadi) ko’rinishida nomoyon bo’ladi. Qisqa vaqt o’tgandan 
so’ng mioparalitik ta’sir boshlanadi (depolyaziratsion blok hosil bo’ladi). 
Ba`zi bir kuraresimon vositalar aralash turda ta’sir qilishi bilan 
xarakterlanadi 
(depolyaziratsiyalovchi 
va 
antidepolyarizatsiyalovchi 
xususiyatlari 
birlashadi). 
Masalan, 
dioksoniy
avval 
qisqa 
muddatli 
depolyaziratsiyalovchi falajlab, keyin konkurent blok paydo qiladi. Yuqorida 
aytilganidek, kuraresimon vositalarning mioparalik ta’sira ularning asosiy 
xususiyati hisoblanadi. Aktivligi bo’yicha (moddalar dozalari solishtirilganda) 
asosiy dori vositalarni quyidagi tarkibda joylashtirish mumkin:

---

- 241 -