O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

5.1.2.Afferent nerv oxirlarini ta’sirlovchi agentdan himoya qiluvchilar
Burishtiruvchi vositalar
Burishtiruvchi vositalar mahalliy ta’sir ko‘rsatuvchi yallig‘lanishga qarshi(antiflogistik) vositalarga mansub bo‘lib, ular asosan teri va shilliq qavatlarning mahalliy yallig‘lanishlarida qo‘llaniladi. Ular qo‘llanilgan joylarda hujayradan tashqari suyuqliklardagi, shilimshiqlardagi, ekssudatlardagi, hujayralar yuzasidagi kalloidlarning (oqsillarning qisman koagulyasiyasi hisobiga) dag‘allashuvi paydo bo‘ladi. Natijada hosil bo‘lgan plenka sezuvchi nerv oxirlarini qo‘zg‘alishdan himoya qiladi va og‘riq xissi kamayadi. Bundan tashqari, qon tomirlarining mahalliy torayishi, o‘tkazuvchanligining susayishi, ekssudatsiyasining kamayishi va fermentlarining ingibirlanishi kelib chiqadi va bularning barchasi yallig‘lanish jaraynining pasayishiga olib keladi.
Burishtiruvchi vositalar qo‘yidagi guruhlarga bo‘linadi:
1. Organik vositalar:

▪Tanin

▪Eman po‘stlog‘i qaynatmasi

2. Anorganik vositalar:

▪Qo‘rg‘oshin atsetati	▪Vismut nitrat asosli tuzi
▪Achchiqtosh	▪Ruh oksidi
▪Missulfati	▪Ruh sulfati
▪Kumush nitrati

Anestetik

Burishtiruvchi vositalar

O’rab oluvchi vositalar

Adsorbtsiyalovchi vositalar

Ta’sirlovchi vosita

Afferent tolalar sezuvchi oxirlari bilan

5.2–rasm. Sezuvchi nerv oxirlarining qo‘zg‘alishiga to‘sqinlik qiluvchi moddalarning asosiy ta’sir yo‘nalishlari.
Tanin – gallo oshlovchi kislota bo‘lib, asosan uni kichik osiyoda o‘sadigan emanning g‘uddalari hisoblanuvchi siyoh yong‘og‘idan (Gallae turcicae) va oshlovchi o‘simliklar (totimlar yoki sumaxlar) oilasiga mansub bo‘lgan boshqa o‘simliklardan olinadi va eritmalari hamda surtmalari sirtga qo‘llash uchun ishlatiladi.
Eman po‘stlog‘I kata miqdorda oshlovchi moddalar saqlaganligi tufayli qaynatmasining burishtiruvchi xususiyati shunga bog‘liq bo‘ladi.
Anorganik vositalarga kiruvchi qo‘rg‘oshin atsetati, vismut nitrat asosli tuzi, achchiqtosh, ruh oksidi, ruh sulfati, mis sulfati, kumush nitratikabi vositalar amaliy tibbiyotda nisbatan keng qo‘llaniladi va ular past dozalarda burishtiruvchi, yuqori dozalarda esa kuydiruvchi xossaga egadirlar.
Mazkur preparatlar asosan mahalliy ravishda terining va shilliq qavatlarning yallig‘lanish kasalliklarida primochka uchun, surtishga, chayishga, sprinsevaniya qilishga, sepishga ishlatiladi. Bundan tashqari, tanalbin (taninning oqsilli preparati) va vismut preparatlari oshqozon-ichak yo‘lining yallig‘lanishlarida (enterit, kolit) ichish uchun ham tavsiya qilinadi. Taninning eritmalari kuyishlarda mahalliy hamda og‘ir metal tuzlari bilan zaharlanishlarda ichish uchun tavsiya etiladi va u tuzlarning ichak orqali so‘rilishiga to‘sqinlik qiladi.