O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov


Nafas a’zolari faoliyatiga ta’sir etuvchi vositalar



Download 30,26 Mb.
bet178/427
Sana03.03.2022
Hajmi30,26 Mb.
#480426
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   427
Bog'liq
Xarkevich perevod 04.07.2019 (1)

8.Nafas a’zolari faoliyatiga ta’sir etuvchi vositalar

Nafas a’zolarining xastaliklari turlicha bo‘lib, mustaqil holda yoki boshqa patologiyalarning asorati yoki yo‘ldosh kasallik sifatida ko‘p uchraydi. Nafas olish jarayoni uzunchoq miyada joylashgan nafas markazi orqali boshqariladi. Bu markazning faolligi qondagi karbonat angidridi miqdoriga bog‘liq, chunki CO2 nafas markazini bevosita qo‘zg‘atadi Bundan tashqari nafas markazi reflektor yo‘l bilan (karotid koptokchasidagi xemoretseptorlar) ham qo‘zg‘aladi. Nafas a’zolari funksiyasiga ta’sir ko‘rsatuvchi vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:


1.Nafas olishni kuchaytiruvchi (stimullovchi ) vositalar;
2.Yo‘talga qarshi vositalar;
3.Balg‘am ko‘chiruvchi vositalar;
4.O’tkir nafas yetishmovchiligida qo‘llanuvchi vositalar;
5.Bronxial astma xastaligida qo‘llanuvchi vositalar.
Nafas olishni kuchaytiruvchilar (nafas stimulyatorlari).

Asosiy ta’sir yo’nalishi bo’yicha nafas stimulyatorlari quyidagi guruhlarga bo’linadi:


1. Bevosita nafas markaziga aktivlovchi ta’sir etuvchilar –bemegrid, kofein, etimizol
2. Nafasni reflector ravishda stimullovchi vositalar –sititon, lobelin gidroxlorid
3. Aralash ta’sir etuvchi vositalar(1+2) –kordiamin, karbonat kislota.


Bevosita nafas markaziga qo’zg’atuvchi ta’sir etuvchilarga psixostimulyator vositalar, analeptiklar kofein va bemegrid va etimizol preparati kiradi. Oxirgisi markaziy ta’sir etuvchi nafas stimulyatorlari orasida alohida o’rniga ega bo’lib, bosh miyaning po’stloq osti markazlari va uzunchoq miya markazlarini qo’zg’atadi. Lekin tipik analeptiklardan farq qilib miya po’stlog’iga tormozlovchi ta’sir ko’rsatadi, Shuning uchun psixiatriya amaliyotida tinchlantiruvchi vosita sifatida havotir va hayajonli holatlarda qo’llanadi. Ichishga va parenteral yo’l bilan yuborishga buyuriladi.
Reflektor yo’l bilan ta’sir etuvchi nafas stimulyatorlariga n-xolinomimetiklar sititon va lobelin gidroxlorid kiradi. Ularning mexanizmi Shundaki, ular sinokarotid zonadagi n-xolinoretseptorlarni qo’zg’atadi, u yerdan esa nerv impulslari uzunchoq miyaga borib nafas markazi aktivligini oshiradi. Ko’rsatilgan n-xolinomimetiklar qisqa muddatli ta’sir etadilar (bir necha minut). Ularni faqat vena ichiga yuboriladi.
Aralash ta’sir etuvchi vositalarning ta’sir samarasi markaziy ta’sir bilan birgalikda karotid koptokchadagi xemoretseptorlarga qo’zg’atuvchi ta’sir bilan to’ldiriladi. Bunga analeptik kordiamin va karbonat kislota kiradi. Karbonat kislota fiziologik nafas stimulyatori hisoblanadi.
Tibbiyot amaliyotida 5-7% li CO2 va 93-95% li O2 aralashmasi ishlatiladi. Bu aralashma karbogen nomini olgan. Sog’lom odamni karbogen bilan ingalyatsiya qilganda nafas hajmi 5-8 marta oshadi. Nafas qo’zg’alishi asosan nafas markazidagi pH tushishi va H+ ionlari yig’ilishi hisobiga yuz beradi. Vodorod ionlari nafas markazi hujayralarini bevosita emas balki nafas markazi yaqinida joylashgan xemoretseptor tuzilmalarga ta’sir qilish hisobiga qo’zg’atadi. CO2 ning nafasga ta’siri sinokarotid zona reflekslari hisobiga ham bo’ladi. CO2 ning qo’zg’atuvchi ta’siri 5-6 minut ichida boshlanadi. Bunda umumiy qon aylanish ham miyadagi qon aylanish ham yaxshilanadi.
Nafas stimulyatorlari opioid analgetiklar, is gazi bilan yengil zaharlanganda, chaqaloqlar asfiksiyasida, narkozdan keying davrda o’pka ventilyatsiyasini tiklash uchun qo’llanadi. Umuman, ular kam qo’llanadi. Gipoksik holatlarda yordamchi yoki sun’iy nafas berish afzal ko’riladi.

Markaziy ta’sir etuvchi yo’talga qarshi vositalar

Periferik ta’sir etuvchi yo’talga qarshi vositalar

Nafas markazi stimulyatorlari (analeptiklar)

Reflektor ta’sir etuvchi nafas stimulyatorlari(n-xolinomimetiklar)

Karotid sinus

Bevosita ta’sir etuvchi balg’am ko’chiruvchilar

Reflektor ta’sir etuvchi balg’am ko’chiruvchilar

Afferent tola
Efferent tola

Me’da

Uzunchoq miya


Download 30,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   427




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish