O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Uyqu chaqiruvchi vositalar

Bu turkum vositalar uyquni turli xil buzilishlarini bartaraf etishda qo‘llaniladi, chunki ular mudroq bosish va mo‘tadil davomli uyquni rivojlantiradilar. Uyqu bu bosh miya po‘stloq qavatining va uni ostidagi markazlar faolligini keng ko‘lamda keskin susayishi (tormozlanishi)dir. U MNSning holsizlanishi, madori qurishidan saqlaydi (muhofaza qiladi). Albatta uyquni rivojlanishi uchun ma’lum shart-sharoitlar kerak.
Inson umrini 1/3 qismini uyquda o‘tkazadi. Bolalar va keksalar ko‘proq uxlashlari kerak. Uyqu buzilishining uch turi mavjud:

• 
  mudroq bosish va uyqu boshlanishining buzilishi
  
• 
  uyqu davomiyligining buzilishi (boshida yaxshi uxlaydi, 2-3 soatdan keyin uyg‘onadi)
  
• 
  uyqu chuqurligining buzilishi (yuzaki uyqu).
  

Eng yaxshi uyqu chaqiruvchi vosita quyidagicha bo‘lishi kerak:

• 
  fiziologik uyquni tiklashi kerak, uyquning tarkibini o‘zgartirmasligi kerak.
  
• 
  barcha turdagi uyqu buzilish xastaliklarda yaxshi natija berishi kerak.
  
• 
  ta’siri tez boshlanishi va mo‘tadil vaqt uyqu chaqirishi kerak.
  
• 
  nafas va qon aylanish markazlariga, xotira va boshqa funksiyalarga salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak.
  
• 
  o‘rganish va tobe (jismoniy va ruxiy) lik chaqirmasligi kerak.
  

Shu kungacha bu talablarning barchasini qoniqtira oladigan uyqu dorisi yaratilmaganligi sababli bu borada izlanishlar davom etmoqda.
MNSga ta’siri jihatidan uyqu chaqiruvchi vositalar (ayniqsa an’anaviy) narkotik dorilar turiga kiradilar, ya’ni kichik miqdorlari – tinchlantiruvchi, o‘rtacha miqdorlari-uyqu, katta miqdorlari-narkoz rivojlantiradilar. Lekin narkoz uchun, ular yaroqsizdirlar, chunki narkotik kengligi tor. Har-xil kimyoviy tuzilishga ega bo‘lgan uyqu vositalarning ta’sir etish lokalizatsiyasi turlicha, ya’ni ular MNSni har-xil bo‘limlarida sinaps o‘tkazuvchanligini buzadilar. Shuning uchun asosan bosh miyaning po‘stloq qavatiga ta’sir etuvchi, bosh miya o‘zagiga (stvol) ta’sir etuvchi, limbik sistemaga ta’sir etuvchi va boshqa turdagi uyqu vositalari tafovutlanadi.