O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi muqimiy nomidagi qo‟qo‟n davlat pedagogika instituti “Boshlang`ich ta`lim metodikasi” kafedrasi

ҳайдовчи.  Ўхшатишни билдирган изоҳловчи билан изоҳланмиш орасига чизиқча қўйилади:
она-Ватан . 
Газета, журнал, корхона, муассаса ва ҳоказоларнинг номини билдирган атоқли отлар ҳам 
изоҳловчининг бир тури ҳисобланади: "Ёшлик" журнали, "Туркистон" газетаси. Бундай
изоҳловчилар шахс номи билан ифодаланса, қўштирноққа олинмай номли, номидаги  сўзлари 
билан бирга қўлланади: Ойбек номли мактаб. 
 
5–МАЪРУЗА
Ҳ О Л 
 
Режа: 
1. Ҳол ҳақида умумий маълумот. 
2. Ҳолнинг маъно жиҳатдан тулари. 
3. Гап бўлакларининг тартиби 
 
1-§. Ҳол ҳақида умумий маълумот 
 
Кўпинча феъл-кесимга боғланиб, унинг белгисини билдирган бўлак ҳ о л деб аталади: 
Минбарга нотиқлар бирин-кетин чиқа бошладилар. 
Ҳол баъзан феълдан бошқа туркум билан ифодаланган кесимга ҳам боғланади: Кўчада одам
к ў п.
Ҳол маъносига кўра қуйидаги турларга бўлинади: 
1) вазият (равиш, тарз) ҳоли қандай? қай ҳолда? қай тарзда? каби сўроқларга жавоб 
бўлади ва ҳар доим феълга боғланади. Вазият ҳоллари равиш, равишдош, от, сифат, олмош, 
тақлидий сўзлар, ибора билан ифодаланади:  У диққат билан тинглади. Укам чиройли ѐзади. 
У шошмасдан жўнади. Раис билан иккиси дўстларча хайрлашди. У қоровул бўлиб турди. 
Дарахт барглари дув тўкилди. Буни қандай бажарасиз? Бошини эгган ҳолда келарди.
Равишдош билан ифодаланган вазият ҳоли ўзига тобе бўлган бўлаклар билан сўз 
бирикмасини ҳосил қилиши мумкин: Эшикни секин очиб, ичкарига қаради. Бу ѐйиқ вазият 
ҳоли дейилади. 

---

2) ўрин ҳоли қаерга? қаерда? қаѐққа? қаердан? каби сўроқларга жавоб бўлади ва кўпинча 
ўрин равиши, от, олмошлар билан ифодаланади: Болалар кўчага чиқиб кетишди. У орқадан
қочди. Бунда булбул китоб ўқийди...(Ҳ.О.) 
3) пайт ҳоли қачон? қачонгача? қачондан бери? қайвақт? каби сўроқларга жавоб бўлади ва 
кўпинча от, пайт равиши, олмош, пайт равишдоши, сифатдош, ҳаракат номи, сон, сифат билан
ифодаланади: Имтиҳонлар ѐзда бўлади. Бугун мактабим ѐнидан ўтдим. Шунда мен бир 
сапчиб тушганман. Нафасимни ростлагач, тикилиброқ қарадим. Буни ўқиѐтганимда сезиб 
қолдим. Қайтишда сизникига кириб ўтамиз. Қўлим бўшида ўқийман. Йиғилиш учда бўлади.
4) миқдор ҳоли қанча?, қанчалаб?, нечалаб?, неча марта? каби сўроқларга жавоб бўлади 
ва кўпинча миқдор-даража равишлари, сон, сифат ва миқдор-даража маъносини билдирган сўз 
бирикмалари билан ифодаланади: Мен жуда кўп қайғурдим. Ўн марта эшитгандан, бир