O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/94
Sana05.01.2022
Hajmi1,49 Mb.
#318808
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   94
Bog'liq
kimyo fizikaviy va kolloid kimyo biologiya-tuproqshunoslik fakulteti talabalari uchun uslubiy qollanma

V
V
    (W
1
>0)   
 
 
(3) 
Rasmda bu ish AB V

V
1
 yuzaga tengdir. Ushbu jarayon AB izoterma bilan 
ko‗rsatilgan.  Temperaturaning  kamayishi  uncha  katta  bo‗lmagani  uchun  bu 
intervalda  issiqlik  sig‗imi  C
V
  ni  o‗zgarmas  deb  olish  mumkin.  U  holda  ichki 
energiyaning o‗zgarishi: 
U = C
V
(T
2
-T
1

( U<0) 
 
 
 
(4) 
W

= - U = C
V
 (T
1
-T
2
)  (W
2
>0)   
 
 
(5) 
Ish BC V
3
V
2
 yuzaga tengdir. Jarayon BC adiabata bilan ifodalangan. 
 
Gazga  temperaturasi  T
2
  bo‗lgan  sovutgichni  keltiramiz  va  uni  shu 
temperaturada  CD  bo‗yicha  izotermik  siqamiz.  Siqishni  gazning  hajmi  V
4
  ga 
qadar  kamayguncha,  ya‘ni  D  nuqtagacha  davom  ettiramiz.  Gaz  izotermik 
siqilgani uchun uning ichki energiyasi o‗zgarmay qoladi. Gazni siqish uchun sarf 
qilingan  W
3
 ish to‗liq issiqlikka aylanadi va sovutgichga yutiladi. Uning miqdori: 
4
3
2
3
3
4
2
2
ln
ln
Q
V
V
RT
W
V
V
RT
 
(W
3
<0)  
 
 
(6)  
 
Adiabatik  siqish  vaqtida  bajarilgan  ish  W
4
  gazning  ichki  energiyasini 
oshirishga ketadi: 
W

=  U = C
V
(T
1
-T
2

(W
4
<0:  U>0) 
 
 
(7) 
 
W
4
  ish  rasmda  DA  V
1
V
4
    yuzaga  tengdir,  jarayon  DA  adiabata  bilan 
ifodalangan.  
W = Q
1
-Q

= W
1
+W
2
+W
3
+W
4
   
 
 
(8) 
W = Q
1
-Q

= W
1
+W
3
 
 
 
 
 
(9) 
Q
1
-Q

= RT
1
ln
4
3
2
1
2
ln
V
V
RT
V
V
 
 
 
 
(I0) 
kelib  chiqadi.  BC  va  DA  adiabatik  jarayonlarga  Puasson  formulalarini  tatbiq 
qilsak:  
T
1
V
2
γ-1 
= T
2
V
3
γ-1
   
 
 
 
 
(I1) 
 
DA bo‗yicha:  
 
 
 
 
T
1
V
1
γ-1
=T
2
V
4
γ-1
 
 
 
 
 
 
(I2) 


24 
 
bo‗ladi, ularni bir-biriga bo‗lib va γ-1
 
darajali ildizini olsak, 
4
3
1
2
V
V
V
V
 
 
 
 
 
 
 
(13) 
W = Q
1
-Q

= R (T
1
-T
2
)
 
ln
1
2
V
V
 
 
 
 
(14) 
 
Bu  ifodaning  chap  tomonini  Q
1
  ga,  o‗ng  tomonini  esa  unga  teng  bo‗lgan 
RT
1
ln
1
2
V
V
 ga bo‗lib, quyidagini xosil qilamiz: 
1
2
1
1
2
2
1
1
2
1
ln
ln
)
(
Q
Q
Q
V
V
RT
V
V
T
T
R
        yoki     
1
2
1
1
2
1
Q
Q
Q
T
T
T
 
 
 
(I5) 
Q
1
-Q
2
   isitgichdan  olingan issiqlikning  ishga  aylangan qismini ko‗rsatadi.  Uning 
Q
1
  ga  bo‗lgan  nisbati  foydali  ish  koeffitsienti  (FIK)      deyiladi.  Binobarin,  (16) 
ifodaning o‗ng qismi ham foydali ish koeffitsientidir. Shuning uchun   
=
1
2
1
1
2
1
Q
Q
Q
T
T
T
=
1
Q
W
  
 
 
 
 
(16) 
FIK 0 dan 1 gacha o‗zgaradi: T
1
=T
2
  da  =0    va  T
2
=0 da  =1 bo‗ladi. Ammo   
hech  qachon  1  ga  teng  bo‗la  olmaydi,  chunki  sovutgichning  temperaturasi  T
2
 
absolyut  nolga  erisha  olmaydi  (termodinamikaning  3-qonuni  bo‗yicha).  Demak, 
ideal  gaz  uchun  Karno  siklida  mashinaning  foydali  ish  koeffitsienti  faqatgina  T
1
 
va T
2
 temperaturalarga bog‗liq ekan (Karno lemmasi). 
Olingan  natijalarning  universal  xarakterga  ega  ekanligini  tasdiqlash  uchun 
esa  termodinamikaning  ikkinchi qonunini  ta‘riflash  zaruriyati  tug‗ilgan. Ikkinchi 
tur  abadiy  dvigatelning  mumkin  emasligini  Klauzius  (1850  yil)  o‗z-o‗zidan 
ma‘lum narsa deb o‗ylagan va faqat 1864 yildagina tabiatning noma‘lum bo‗lgan 
umumiy  qonuni  haqida  gap  ketayotganligini  tushunib  etgan.  Klauzius 
termodinamikaning  ikkinchi  qonunini  quyidagicha  ta‘rifladi:  quyi  temperaturali 
jismlardan 
temperaturasi 
yuqoriroq 
jismlarga 
kompensatsiyalanmagan 
issiqlikning o‗tishi mumkin emas.  

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish