O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

 
Adabiyotlar 
1.
Сайидаҳмедов Н. Ноанъанавий дарс. Янги педагогик технологиялар. – Тошкент: 
Молия, 2003. – Б.56. 
2.
Кудашева З.К., Магдиева С.С. Методика обучения литературе. Ташкент, 2008. 262-
с. 
3.
Толипов Ў., Усмонбоева М. Педагогик технологияларнинг татбиқий асослари. – 
Тошкент: Фан, 2006. 
120
Толипов Ў., Усмонбоева М. Педагогик технологияларнинг татбиқий асослари. – Тошкент: Фан, 2006. 

---

143 
TA‟LIM JARAYONIDA AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA 
TEXNOLOGIYALARINING AHAMIYATI 
 
N.Egamberdiyeva,
О
ʻ
zMU katta о
ʻ
qituvchisi 
 
Ta‘lim-tarbiya jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning 
samarasi hozirgi zamon fan-texnika taraqqiyoti hamda axborot oqimining tobora ortib borishi, 
ular asosida bajariladigan jarayonlarni yanada tezroq amalga oshirishni talab qiladi. О
ʻ
zbekiston 
Respublikasining ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖da ta‘lim-tarbiya sohasini isloh qilishning 
asosiy omillaridan biri о
ʻ
quv jarayoniga zamonaviy axborot-kommunikatsiyalarini joriy etishdir, 
deyiladi. Shu bois bugungi kunda zamonaviy texnika vositalariga asoslangan kompyuter texno-
logiyalarini о
ʻ
quv jarayoniga, jamiyat faoliyatining barcha jabhalariga tatbiq etish davr talabiga 
aylangan. 
Respublikamizda ta‘lim tizimining asosini yuqori sifatli texnologiyalar muhiti tashkil etib 
bormoqda. Uning rivojlanishi texnik jihatdan murakkab sanaladi, ammo bunday muhit ta‘lim 
tizimini takomillashtirishga, axborot-texnologiyalarini joriy etishga xizmat qiladi. Bugungi 
kunda ta‘lim tizimi xodimlari oldiga qо
ʻ
yiladigan talab, bu boradagi dunyoqarashlarni keskin 
о
ʻ
zgartirishni, kompyuter texnikasi va axborot-kommunikatsiya texnologiyasi vositalaridan bar-
cha fanlarni о
ʻ
qitishda, auditoriyadan tashqari о
ʻ
tkaziladigan tadbirlarda, umuman, hayotimiz-
ning har bir sohasida foydalanishni talab etadi. Albatta, buning uchun birinchi navbatda о
ʻ
z fani 
bо
ʻ
yicha chuqur bilimga va bu bilimlarni talabalarga yetkaza olish qobiliyatiga ega bо
ʻ
lishi ke-
rak. Ana shu qobiliyatni yanada yaqqolroq namoyon qilish va yuqori natijalarga erisha olish 
uchun, shubhasiz, о
ʻ
qitishning zamonaviy vositalari – kompyuter va boshqa axborot-kommu-
nikatsiya texnologiyasi vositalaridan foydalana olish va ularni ta‘lim-tarbiya jarayonida qо
ʻ
llash-
ni bilishi kerak. Shuni unutmaslik kerakki, AKTdan foydalanish degani hamma talaba kompyu-
ter yonida о
ʻ
tirishi kerak yoki har bir talaba kompyuterda shug‗ullanishi kerak, degani emas. 
Ta‘limda kompyuter texnologiyalaridan foydalanishning eng asosiy jihatlari deb quyi-
dagilarni belgilash mumkin: 
– kompyuter imkoniyatlari cheksiz bо
ʻ
lib, har bir talaba ma‘lum bir fanni о
ʻ
zlashtirish jara-
yonida va kerakli bilimlarni egallashda, shaxsiy ehtiyojidan kelib chiqqan holda qancha о
ʻ
qish 
talab qilinsa, shuncha о
ʻ
qib о
ʻ
rganishi, о
ʻ
ziga moslashtirishi mumkin; 
– kompyuter texnologiyalari dasturlari modulli ta‘lim asoslari negizida quriladi; 
– talaba tomonidan alohida-alohida о
ʻ
zlashtirilgan har bir о
ʻ
quv fani doirasida amalga 
oshiriladi; 
– talabalar о
ʻ
quv jarayonidan sо
ʻ
ng, о
ʻ
ziga qulay vaqtda, ish jarayonidan uzilmagan holda 
foydalanishi mumkin; 
– talabalar ta‘lim muassasasidan qanchalik uzoqda joylashishidan qat‘iy nazar, о
ʻ
quv jarayo-
nini tashkil qilinishiga imkon yaratadi; 
– bu jihatning foydaliligi natijasida iqtisodiy tejamkorlikka erishiladi; 
– talabalarning yangi vazifalari nazarda tutiladi, ularga nisbatan talablar an‘аnaviy ta‘limdan 
keskin farq qiladi; 
– axborot-kompyuter texnologiyalarining barcha yangi dasturlaridan, kompyuter tarmoq-
laridan, multimedia tizimi kabilardan oqilona foydalaniladi; 
– kompyuter texnologiyalari asosida о
ʻ
qitish ma‘lum darajada ijtimoiy zо
ʻ
riqishning oldini 
oladi, chunki yashash va moddiy sharoitidan qat‘iy nazar, hamma talabalarga bir xil bilim 
faoliyatini faollashtirishga sharoit yaratadi, imkon beradi. 

---

144 
Kompyuter texnologiyalari dasturlarini о
ʻ
quv jarayoniga tatbiq etish yо
ʻ
li bilan yuqorida 
qayd etilganlarning barchasini amalga oshirish mumkinligini quyida kо
ʻ
rib chiqishimiz mumkin: 
- joydan unumli foydalanish imkoni yaratiladi;
- kо
ʻ
rgazmalilik bayon etish imkoni mavjud bо
ʻ
ladi;
- vaqtdan unumli foydalanish imkoni – kompyuter texnologiyasi yordamida dars jarayoni 
davomida nazariyani amaliyotga bog‗lab olib borishiga sharoit yaratiladi;
- axborotni muntazam yangilab turish imkoni – bunda elektron darsliklarda yangi ma‘lu-
motlarni bir necha daqiqalarda dasturga kirib о
ʻ
zgartirish mumkin; 
- talabalarning bilim darajalarini har tomonlama tizimli va yaxlit tekshirib kо
ʻ
rish imkoni –
barcha multimedia darsliklarida talabalarning о
ʻ
zlashtirganlik darajasini tekshiruvchi topshiriqlar 
va test savollari kompyuter yordamida avtomatik ravishda bajariladi; 
- zamonaviy talabaning takomillashish imkoni – XXI asr - kompyuter texnologiyalari asri, 
ta‘lim tizimi xodimlari, ayniqsa, о
ʻ
qituvchilar ham davr bilan hamohang holda axborot komp-
yuter texnologiyalarining barcha imkoniyatlaridan samarali foydalanadi. Bundan tashqari, о
ʻ
zbek 
tili darslarida kompyuter yordamida quyidagi о
ʻ
yin topshiriqlardan foydalanish mumkin. Masa-
lan, ―Kompyuter diktant‖ topshirig‗ining asosiy maqsadi talabalarning о
ʻ
zbek tili fanidan olgan 
bilimlarini hamda kompyuterda yoza olish qobiliyatlarini oshirishdan iborat; 
- talabalarning faolligi oshib, fanga, ilmga bо
ʻ
lgan e‘tibori va qiziqishining kuchayish im-
koni – talabalar axborot-resurs markazlariga yangi mavzuni yana bir bora qaytarib, о
ʻ
zlashtirib, 
mustahkamlab, о
ʻ
z fikrlarini erkin bildiradi; 
- kompyuterda ishlash malakasini rivojlantirish imkoni – jamiyatning har bir a‘zosi, shu 
jumladan, talabalar ham internet tarmoqlari va elektron manbalaridan ma‘lumotlarni mustaqil 
ravishda olishlari, ularning intellektual salohiyatini oshiradi;
- ilmiy-amaliy tekshirib kо
ʻ
rish, ijodiy yondashish va tanqidiy fikrlash imkoni - talabalar 
elektron darsliklar, internet tarmoqlariga kirib fanga tegishli yangi kiritilgan ma‘lumotlarni izlab 
topishi, kuzatish yо
ʻ
li bilan ma‘lumot yig‗ishi, ularni saralash, tartibga va tizimga solishi, tahlil 
qilishi, nazariy bilimlarni tadqiq qilishi, natijalarni taqdimotlar yordamida asoslab berishi 
imkoniga ega bо
ʻ
ladi. 
Xulosa qilib aytganda, ta‘lim-tarbiya jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyala-
ridan foydalanish talabalar bilim samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga egadir, shu bilan 
birga zamonaviy о
ʻ
qituvchi ta‘limda nafaqat mavjud samarali usullardan foydalanib dars о
ʻ
tishi, 
balki о
ʻ
zi ham yangi pedagogik va axborot-kommunikatsion texnologiyalar ishlab chiquvchisi va 
о
ʻ
z mehnatining tashkilotchisi, tanqidchisi ham bо
ʻ
la olsin, u tayyorlagan mutaxassis dunyoning 
istalgan davlatidagi kadrlar bilan ham ilmda, ham mahoratda, ham odob-ahloqda raqobatlasha 
olsin.