O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

matnli va ikkilik maʼlumot uzatish 
rejimlari
dan foydalanish imkoniyati. 
Matn rejimi
turli xil OT-larda qabul qilingan 
matnli fayllar formati farqini hisobga oladi. Matn rejimidan foydalanganda, turli xil 
OT-larda ishlaydigan kompyuterlar o‘rtasida fayllarni nusxalashda, bir qator 
simvollar o‘chiriladi (yoki yеtishmayotgan simvollar qo‘shiladi). Agar ikkilik fayl 
matn rejimida ko‘chirilsa, nusxalash jarayonida bunday fayl buzilishi mumkin.
Nazorat savollari 
1.
FTP protokoli qaysi maqsadlarda qo‘llaniladi va u orqali fayllar qanday 
uzatiladi?
2.
Maʼlumotlarni ishonchli uzatish deganda nimani tushunasiz?
3.
HTTP va FTP protokollari qaysi maqsadlarda qo‘llaniladi, ular qanday 
umumiylikka ega? 
4.
FTP protokolining kamchiligi nimada? 
Mustaqil bajarish uchun topshiriq 
1-topshiriq. 
VirtualBox dasturi yordamida 
webser 
nomli va 
192.168.1.12
IP 
manzilli virtual kompyuter yarating. Yaratilgan kompyuterga web server (IIS) 
ro‘lini o‘rnating va kerakli sozlamalarni amalga oshiring. So‘ngra serverda nuu.uz 
domeni uchun sayt qo‘shing va sayt uchun yaratilgan katalogda index.html fayli 
yarating va unga “Xush kelibsiz” deb yozing. Comp_1 virtual kompyuterida brauzer 
dasturi ochilib uning adresslar maydonida nuu.uz deb yozilganda “Xush kelibsiz” 
degan yozuv aks etishi kerak. 
 
 

---

91 
IX BOB. Elektron pochta protokollari 
9.1.
 
Elektron pochta xizmati 
Internet tarmog‘ining asosiy va avvaldan mavjud xizmatlaridan biri bu 
Elektron pochta (Electronic mail, E-mail) xizmatidir.
Elektron pochta xuddi odatdagi pochtadek bo‘lib, faqat bunda oddiy xat 
o‘rniga elektron xatlar internet tarmog‘i orqali uzatiladi.
Elektron pochta bilan ishlash uchun Microsoft Outlook, The Bat!, Mozilla 
thunderbird pochta mijoz dasturlaridan foydalaniladi. Ushbu dasturlar bir yoki bir 
nechta foydalanuvchining elektron pochta xabarlarini pochta serverlaridan olish, 
saqlash, tayyorlash va yuborish uchun imkonini taqdim etadi. 
Pochta mijoz dasturlari past tezlikli va beqaror aloqa kanallari sharoitida, 
internetga doimiy ulanish mavjud bo‘lmagan taqdirda elektron pochta xizmatidan 
samarali foydalanishga imkon beradi. Zamonaviy sharoitda, yuqori tezlikdagi va 
uzluksiz internetga kirish imkoniyati muammo bo‘lmaganda, maxsus veb-
xizmatlardan (Gmai1, Yahoo, Yandex va boshqalar) foydalangan holda elektron 
pochta bilan ishlash yondashuvi yanada ommalashgan. Bunday holda, elektron 
pochta xabarlari bilan barcha operatsiyalar elektron pochta xizmati veb-saytida 
amalga oshiriladi, buning uchun brauzer ishlatiladi. Bunda pochta mijoz dasturi 
internetga ulangan har qanday elektron qurilmada (kompyuter, planshet, smartfon) 
pochta bilan ishlashga imkon beradigan veb-dastur shaklida ishlab chiqarilgan. Bu 
esa qo‘shimcha dasturlarni o‘rnatish va sozlash muammolaridan xalos qiladi.
Ommaviy elektron pochta xizmatidan foydalanish uchun ushbu pochta 
xizmatlaridan birida ro‘yxatdan o‘tish talab qilinadi. Ro‘yxatdan o‘tish jarayonida 
foydalanuvchiga nom@domen ko‘rinishida qayd etilgan elektron pochta manzili 
beriladi. Bunday yozuvda “nom” elektron pochta foydalanuvchisining logini (nomi) 
va “domen” – foydalanuvchi ro‘yxatdan o‘tgan elektron pochta xizmati domeni.