O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Autentifikatsiyaga asoslangan usulda
FTP serverga ulanish uchun 
foydalanuvchi logini va paroli talab qilinadi. Bu holda, foydalanuvchi nafaqat ochiq 
resurslarga, balki FTP serverning boshqa foydalanuvchilari uchun ruxsat berilmagan 
o‘z resurslaridan foydalanish huquqiga ega bo‘ladi. FTP server sozlamalariga qarab, 
foydalanuvchi FTP serverdagi barcha fayl va kataloglarga (fayllarni ko‘rish va 
tahrirlashga cheklovlari bilan), va/yoki o‘z uy katalogiga kirishi mumkin. Ikkinchi 
holda, FTP serverga o‘zlarining login va parollari bilan kirganda, dastlab serverdagi 
o‘z uy katalogiga kiradi. FTP protokoli autentifikatsiya qilishning eng sodda 
usulidan foydalanadi, u parolni ochiq matn ko‘rinishida yuboradi. Xavfsizlik 
darajasini oshirish uchun xavfsiz avtorizatsiya usulidan foydalanish, FTP buyruqlari 
va yuborilgan maʼlumotlarni shifrlash usullaridan foydalanish mumkin. Bu SSL 
protokollaridan foydalanishga yoki SSH tunneli orqali FTP seanslaridan 
foydalanishga asoslangan bo‘lishi mumkin. 
FTP protokoli serverga bir nechta ulanishlardan foydalanadi (kamida 2 ta). 
Birinchi ulanish boshqaruv ulanish bo‘lib, u orqali serverga buyruqlar yuboriladi va 
uning buyruq natijalari qaytariladi. Odatda bunday ulanish FTP serverning 21 
portida o‘rnatiladi. Qolgan ulanishlar maʼlumotlarni (fayl mazmunini) uzatish uchun 
ishlatiladi. Qo‘shimcha ulanishlar uchun port raqamlari FTP mijoz yoki FTP server 
tomonidan belgilanadi (FTP ulanish rejimiga qarab). 
FTP protokoli 2 ta ishlash rejimini qo‘llab-quvvatlaydi: faol va passiv. 
Faol 
rejimda
, boshqaruv ulanishini o‘rnatgandan so‘ng, FTP serverning o‘zi 
maʼlumotlarni uzatish uchun mijoz bilan aloqa o‘rnatishga harakat qiladi. Agar 

---

90 
mijoz brandmauer orqasida joylashgan bo‘lsa (ayniqsa, u NAT ulanishdan 
foydalansa), u holda server bunday aloqani o‘rnata olmaydi. Ushbu muammoni hal 
qilish uchun passiv rejimdan foydalanadi. 
Passiv rejim
qoidalariga ko‘ra, mijoz va 
server boshqaruv ulanishi orqali maʼlumotlarni uzatish ulanishi uchun serverdagi 
port raqamini kelishib oladi, so‘ng mijoz serverning ushbu portiga ulanadi. 
FTP protokolining yana bir xususiyati