O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti falsafa fakulteti psixologiya yo'nalishi

37 ta 

---

8 
temperament
xususiyatlariga ko‗rsatkichlarni o‗z ichiga olishgan. Biz asab tizimi 
xamda temperament xususiyatlari orasida ko‗plab bog‗liqliklarni aniqladik. 
Masalan qo‗zg‗alish kuchini xavotirlanish boshqaradi u asab jarayonlarini 
qo‗zg‗alishi va me‘yorlashgan kuchi bilan bog‗liq. Boshqa taraflama qo‗zg‗alish 
kuchini xavotirlanish xam, reaktivlik xam , ekstroversiya-introversiya xam 
boshqaradi. Shunday qilib asab tizimi xususiyatlari (neyrodinamik) va 
temperament xususiyatlari (psixodinamik) individuallik xar xil ierarxik darajalarga 
qarashlidir. 
A.D.Erashenko
tadqiqotlarida shaxs xususiyatlari va sotsial status 
bog‗liqligini o‗rgangan. 
Ko‗rib chiqilgan faktlardan quyidgicha xulosa chiqarish mumkin. 1) 
individuallik integral xususiyatlar orasida xama katta tizimlardagidek matematik 
tiplar mavjud. 2) Xusuiyatlar xar xil individual integrallardagi ierarxik darajaga 
taluqlidir: a) asab tizimiga (neyrodinamik), b) temperamentga (psixodinamik), v) 
shaxslikka, g) guruxdagi va kollektivlardagi sotsial muxitga. 
V.D.Nibilitsin
va 
V.M.Rusalov
tadqintegralqotlarida asab tizimining oddiy 
elektroeksefalografik faktor strukturasi aniqlangan.

V.V.Belous
ishlarida temperamentning oddiy faktorli strukturasi 
aniqlangan. 
Kettel
ko‗magida ko‗plab tadqiqotlarda shaxs xususiyatlari 
M
simptomonmieks xususiyatlari aniqlangan.
Ierarxik darajalar ko‗pqirralik kriteriyasiga qarabgina emas boshqa 
kriteriyalarda ham aniqlanadi. Quyi ierarxik darajani biz yuqori daraja qismi 
qarash mumkin. 
P.K.Anoxin asab tizimida neyronli darajani, neyronlar populiyasiyasi 
darajasini aniqlagan. Yoki
B.G.Ananev
fikricha quyi ierarxik daraja yuqorisiga 
qaraganda genetik yoki funksional taraflama qaralib birlamchi xisoblangan.
Individual integral darajadagi biz ajratgan xususiyatni, shaxsning 
neyrodinamik, psixodinamik xususiyatlari va sotsial statuslari Bilan taqoslab bir-
birisiz bo‗lmaydi deb aytolmaymiz. Bir darajaga xos xususiyatni boshqa bir daraja 
xususiyatlaridan chiqarib olomaymiz. 

---

9 
Faqatgina asab tizimi xususiyatlaridan kelib chiqib, temperament 
xususiyatini aytolmaymiz. Shaxs xususiyatini temperament xususiyatini o‗rganish 
orqali xam to‗liq aytolmaymiz. 
Ko‗p ahamiyatli aloqalar natijasida ierarxik darajalarda ma‘lum bir ochiqlik 
va yopiqlik darajasiga erishadi.