O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universitetining jizzax filiali

Noverbal (ekspressiv) aloqa vositalari og‘zaki foydalanishga hamroh bo‘ladi va mustaqil sifatida ishlatilishi mumkin. Bularga: mimika, imo-ishoralar, taksilar, pantomima, proksemika, ekstralingvistika, paralingvistika, vizual kontakt kiradi.
Insonning ekspressiv xulq-atvori murakkab ijtimoiy-psixologik hodisadir. U og‘zaki bo‘lmagan aloqa vositalaridan foydalangan holda harakatlar tizimini o‘z ichiga oladi. Zamonaviy psixologik tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, shaxsning ekspressiv repertuari va uning shaxsiyatining psixologik xususiyatlari uzviy birlikdir. Ekspressiv xulq-atvor elementlari ijtimoiy-madaniy xususiyatlarga ega. Ular inson tomonidan sotsializatsiya jarayonida olinadi. Odamlarning o‘zaro ta’siri jarayonida ma’lumot uzatish aktlarining 60 dan 80 foizigacha og‘zaki bo‘lmagan aloqa vositalari orqali amalga oshiriladi.
Og‘zaki bo‘lmagan aloqa vositalarining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ulardan foydalanish ongsizning ishi bilan bog‘liq. Bu jarayonga ta’sir qilish mumkin emas, ongsiz impulslarni oqilona o‘zgartirish mumkin emas, shuning uchun og‘zaki bo‘lmagan aloqa vositalaridan foydalangan holda uzatiladigan ma’lumotlar eng ishonchli hisoblanadi.
IN zamonaviy psixologiya og‘zaki bo‘lmagan muloqotning belgi tizimlari bo‘lgan barcha noverbal aloqa vositalarining tasnifi mavjud (Labunskaya V.A., 1989). Ushbu tasnif noverbal aloqa vositalarining to‘rtta asosiy turini ajratib turadi: optik-kinetik tizim, para- va ekstralingvistik, kommunikativ jarayonning makon va vaqtini tashkil etish, vizual aloqa. (Jadval Neverb aloqa vositalari Labunskaya).
Paralingvistika- bular nutqning ritmik-melodik tuzilishini belgilovchi noverbal aloqa vositalaridir. Paralingvistik aloqa vositalariga quyidagilar kiradi: ovozning sifati, balandligi, balandligi, diapazoni, tonalligi, urg‘usi, tembri, ritmi, ovozi (kulish, yig‘lash, esnash, xo‘rsinish va boshqalar). Misol uchun, hissiy jihatdan kuchli cheklov holatini aks ettiruvchi ovoz salbiy his-tuyg‘ular, tajovuzkorlik belgisi sifatida qabul qilinadi, xotirjam, xayrixoh ovoz qiziqish uyg‘otadi. Kulgi bilan aytilgan “Bu yerdan ket!” iborasi o‘ziga xos ma’noga ega bo‘lib, bu iboraning ma’nosidan sezilarli darajada farq qiladi, yuzida g‘azab ifodasi bilan aytiladi va ishora bilan birga keladi.