O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

birinchi psixik farqlardan
biri inson o‘z ehtiyojlaridan tashqari 
oldiga maqsad qo‘ya oladi. 
Ikkinchi psixikfarq
inson va hayvonlarning atrof-
muhitga bo‘lgan munosabatlaridir. Masalan, sayrga chiqqan vaqtda inson o‘z 
faoliyatini boshqaradi va shunga qarab harakat qiladi. Inson hatto qattiq chanqagan 
vaqtda ham ariqdagi iflos suvni iste’mol qilmaydi. Inson qonuniyatlarni tahlil 

---

195 
qiladi. 
Uchinchi psixik farq
u boshqa insonlar tajribasiga tayanishi mumkin. Inson 
o‘z faoliyatini rejalashtirish xususiyatiga egadir. Insonning xatti-harakatlari 
quyidagi nazariyalarga tayangan holda kechadi. 
Birinchi nazariya.
Ong insonning ichki xususiyatlarini ochib berishga 
qaratilgan jarayondir. SHu bilan u hayvonlardan farqlanadi. Dekartning fikriga 
ko‘ra hayvonlar mexanizmga o‘xshaydilar, ular tabiat qonunlariga tayangan holda 
yashaydilar, inson esa ma’naviy mavjudot, u aql qonunlari asosida yashaydi. 
Ikkinchi nazariya.
Ongning vujudga kelishi bu dialogik nazariya 
hisoblanadi. Bu nazariyada ongni hayvonlarning evolyusiyasidan chiqarishga 
qaratilgan faoliyat sifatida ko‘rsatish yaqqol aks etgan. Inson hayvonlardan 
ijtimoiy jamoada yashayotganligi bilan farqlanadi. Insonning faoliyatida 
mehnatdan va mehnat qurollaridan foydalanish vujudga kelishi bilan inson 
faoliyatida ijobiy o‘zgarishlar sodir bo‘la boshlagan. Oldin mehnat qurollari oddiy 
tosh, cho‘p hisoblangan bo‘lsa, ma’lum vaqt o‘tib, ular takomillashtirilgan va 
rivojlantirilgan. Insonning mehnati hech qachon yakka holda amalga oshmagan, 
ular jamiyatda birgalikda faoliyat qilishlari bilan hayvonlarning xatti–
harakatlaridan farqlanadilar.