O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

11.4. Ko‘llar gidrokimyosi va gidrobiologiyasi 
 
Ko‘llar  gidrokimyosi  va  gidrobiologiyasini  o‘rganish  muhim  ilmiy  va 
amaliy  ahamiyatga  ega.  Ko‘ldagi  suvning  sifati  uning  gidrokimyoviy  tarkibiga 
bog‘liq bo‘lsa, ko‘lning mahsuldorligi uning gidrobiologik rejimi bilan bog‘liqdir. 
Ko‘llarning  gidrokimyoviy  rejimi
  ular  suvi  tarkibida  erigan  moddalar 
miqdorining  davriy  o‘zgarishlarida  aks  etadi.  Ko‘llar  suvi  o‘zida  erigan  tuzlar 
miqdori  hamda  ularning  tarkibi  bilan  Dunyo  okeani  va  daryolar  suvidan  keskin 
farq qiladi. O‘z navbatida har bir ko‘l suvi ham boshqasidan minerallashuv darajasi 
hamda  erigan  tuzlar  tarkibi  va  miqdori  bilan  farqlanadi.  SHu  o‘rinda  ko‘llar 
suvining  minerallashuv  darajasi  14  mg/l  dan  300  g/l  gacha  oraliqda  o‘zgarishini 
qayd etib o‘tish kifoyadir. 
Ko‘llar  suvida  erigan  moddalar  va  tuzlarning  to‘planishi  ko‘p  jihatdan 
ulardagi suv almashinuv jadalligi bilan aniqlanadi. Ma’lumki, oqar ko‘llardagi tuz 
miqdori  berk  ko‘llarga  nisbatan  juda  kam  bo‘ladi.  O.A.Alyokin  ko‘llar  suvini 
ulardagi erigan tuz miqdoriga bog‘liq holda quyidagi turlarga ajratadi: 
- chuchuk ko‘llar 
(erigan tuzlar miqdori 1
00
0
gacha); 
- nimsho‘r ko‘llar
 (1-24,7 
00
0
); 
- 
sho‘r ko‘llar 
(24,7-47 
00
0
); 
- 
o‘ta sho‘r ko‘llar
 (47
00
0
 dan katta). 
Ko‘llar  suvini  sho‘rligi  bo‘yicha  qayd  etilgan  guruhlarga  ajratish  shartli 
bo‘lmasdan, balki ularning har biri suvning ma’lum bir tabiiy-kimyoviy doimiylari 
bilan  bog‘liqdir.  Shuning  uchun  ham  amaliyotda  ulardan  foydalanish  samarali 
natijalar beradi. 
Ko‘llar  suvida  mavjud  bo‘lgan  erigan  moddalarni  quyidagi  guruhlarga 
ajratish mumkin: