O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi

Asosiy issiqlik eletr stansiyalari haqida qisqacha ma’lumot

1.1-jadval.

T/R	IES nomi	Ishga tushirilgan yili	Energiya bloklari soni	Loyihaviy quvvati, MVt	Yoqilg’i turi
1	Sirdaryo	1972	10	3000	Gaz, mazut
2	Yangi Angren	1983	7	2100	Gaz
3	Angren	1963	12	1920	Ko’mir
4	Toshkent	1961	11	1270	Gaz
5	Navoiy	1957	8	600	Gaz
6	Farg’ona	1956	6	215	Ko’mir, mazut
7	Muborak	1985	2	100	Gaz
8	Taxiatosh	1961	5	720	Gaz
9	Tollimarjon	2004	1	800	Gaz

O’zbekistonda birinchi GES 1926-yili Bo’zsuv kanalida qurildi. Keyinchalik qurilgan Xishrav, Tuyamo’yin, Farhod, Xo’jakent, GESlari mamlakat sanoatining rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etgan. O’zbekistonda GESlar qurish bilan bir yo’la elektr energiya ishlab chiqarish, yerlarni sug’orish, xo’jaliklarni suv bilan taminlash, baliqchilikni rivojlantirish imkoniyatlari yaraladi. Tezoqar daryolarda GESlarni bir-biriga yaqin qurish mumkin. Natijada Chirchiq-Bo’zsuv energetika inshootidagi singari GESlar kaskadi (pog’onasi) shakllanadi. Bu kaskad GESlar soniga (19 ta) ko’ra jahondagi oldingi o’rinlardan birini egallagan. O’zbekistondagi issiqlik elektostansiyalarining va gidroelektrostansiyalarining umumiy soni 37 ta bo’lib, umumiy quvvati 11,2 mln kW dan ortadi. Elektr stansiyalarida yiliga 50-53 mlrd kW soat atrofida elektr energiya hosil qilinmoqda. Har qanday mamlakatning barqaror rivojlanishida elektro-energiya resurslari va sanoati hal qiluvchi omil hisoblanadi. Chunki biror turdagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun ma’lum miqdorda energiya sarf qilinadi, shu bilan birga har bir mahsulotning tannarxi ham bevosita energiya (issiqlik va elektr energiyasi) iste’moliga bog’liq hisoblanadi.

IES GES AES

■ jahonda o'rta hisobda

1.2-rasm. Jahonda elektroenergiya ishlab chiqarilishi tarkibi (% da):

Manba: www.Grandars.ru/Razmeщenie otrasley toplivno-energeticheskogo kompleksa

Turli yoqilg'I va energetika turlarini qazib chiqarish va qayta ishlash yoqilg'i- energetika sanoati deyiladi va u o'z tarkibiga quyidagi sanoatlarni biriktiradi:

1. Yoqilg'i sanoati: Gaz,Neft,Ko'mirTofr, slans sanoati;

2. Energetika sanoati: IES, GES, AES;

Milliy iqtisodiyotlarning yoqilg'i va energetika mahsulotlariga bo'lgan talabi iqtisodiyot dinamikasi va energiya tejash intensivligiga bog'liq hisoblanadi. Yoqilg'I sanoati turli yoqilg'i mahsulotlarini topish, qazib olish va qayta ishlash bilan shug'ullansa, elektroenergetika iqtisodiyotning bazaviy tarmog'i sifatida jamiyat hayotining rivoji uchun ustuvor hisoblanadi.

Jahon mineral yoqilg'I zaxiralarining umumiy qiymati 12,5 trln. Tonnadan ortiq bo'lib, ularning 60 foizi ko'mir, 12 foiziga yaqini neft, 15 foizga yaqini tabiiy gaz, qolgan qismi slans, torf va boshqa yoqilg'i turlari xissalariga tog'ri keladi.

Dunyoda taxminan 13000 mlrd.kVt/s elektro energiya ishlab chiqariladi va uning 25 foizga yaqini AQSH xissasiga to’g'ri keldi. Jahonda elektroenergetikaning taxminan 60 foizi IESlarda ishlab chiqarilsa, Rossiya va ¹

Xitoyda bu ko'rsatkich 70-80 foizni tashkil etadi. Fransiya va Belgiyada elekroenergiyaning 60 foizi, Shvetsiya va Shvetsariyada 40-45 foizi AESlarda ishlab chiqariladi. Jahon yonilg'I resurslarining eng asosiylaridan biri neft mahsulotlari hisoblanadi.