O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi maktabgacha va boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi qarshi davlat universiteti tabiatshunoslik va uni o'qitish metodikasi fani bo'yicha m a ' ruzalarmatn I

MEVA VA URUG‘. MEVANING TUZILISHI VA TIPLARI
1. Urug‘ deb o‘simliklarning tarqalishiga, ko‘payishiga xizmat qiluvchi generativ organga aytiladi. Urug‘ urug‘ kurtakda ro‘y bergan qo‘sh urug‘lanish jarayonidan keyin rivojlanib hosil bo‘ladi. U o‘zida bo‘lg‘uvchi o‘simlikning barcha qismlarini ildiz, poya va bargini saqlagan bo‘ladi. Bu qismlar qo‘sh urug‘lanish jarayonidagi tuxum xujayraning otalanishidan hosil bo‘lsa, zapas oziq moddalar to‘planadigan epdosperm markaziy xujayraning otalanishidan hosil bo‘ladi. Urug‘ po‘sti urug‘kurtakdagi integumentning rivojlanishidan hosil bo‘ladi.
Tabiatda urug‘lar turli - tumandir. Ularning og‘irligi milligramdan 15 kg gacha bo‘ladi (palma).
2. Urug‘ning shakli, o‘lchami, rangi turlichadir. Har qanday urug‘ quyidagi qismlardan tashkil topgan bo‘ladi. Urug‘ po‘sti, murtak va zapas oziq moddalar saqlanuvchi qism. Zapas oziq moddalarning saqlanishiga qarab urug‘larni uchta guruhga ajratish mumkin.
1. Endospermli urug‘lar. 2. Endospermsiz urug‘lar. 3. Perisperimli urug‘lar.
Endospermsiz urug‘larning tuzilishi. Endospermsiz urug‘lar ikki pallali o‘simliklar uchun xos bo‘lib (dukkakdoshlar, murakkabguldoshlar, krestguldoshlar, gulxayridoshlar, atirguldoshlar) quyidagi qismlardan tashkil topgan bo‘ladi.
1. Urug‘ po‘sti. 2. Murtak. 3. Urug‘palla
Urug‘ po‘sti, urug‘ kurtakdagi integumentning rivojlanishidan hosil bo‘ladi. Ikki pallalilarning urug‘ po‘sti ayrimlarida tericha, ayrimlarida parda, ayrimlarida yogochlangan bo‘ladi (uzum).
Urug‘ po‘stining rangi oq, qo‘ng‘ir,, qizil va qora ranglarda bo‘lishi mumkin. Urug‘ po‘stining yuzasi silliq yoki g‘adir - budir (no‘xat) tukchali (g‘o‘za, terak, qoqio‘t) bo‘ladi. Bu o‘zgarishlar urug‘larning tarqalishiga va tuproqka joylashib olishga xizmat qiladi. Murtak urug‘nig asosiy qismi hisoblanadi. U otalangan tuxum xujayraning rivojlanishidan hosil bo‘ladi. Murtakda, murtak kurtakchasi, murtak ildizchasi joylashgan bo‘lib, uning rivojlanishi-dan bargli poya va o‘q ildiz hosil bo‘ladi. Urug‘larda zapas oziq moddalar to‘planib u o‘simlikning birinchi bargi hisoblanadi.