Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

4.8. Kompyuter tarmoqlariga oid tashkilotlar 
 
Hozirda butun dunyoda koʻplab kompyuter tarmoqlariga ulanmoqda. Butun 
dunyo miqyosida kompyuterlar orqali muloqot qulishi uchun ular bir-birini 
tushunishi kerak (mutanosibli boʻlishi kerak). Kompyuterlar mutanosibligini 
taʻminlash maqsadida 
ITO–International Telecommunication Union
(xalqaro 
telekommunikatsiya uyushmasi) tashkil qilingan. U telefon va maʻlumotlarni 
uzatish tizimlari nazorat qiluvchi uchta organdan iborat. Bu organ 
CCITT
fransuz 

---

95 
soʻzlarida 
Consultatif International de Teagraphique et Telefonique
deb 
ataladi. Ularning asosiy vazifasi telefon, telegraf, maʻlumotlarni uzatish xizmati 
sohasiga oid taxmin takliflarni ishlab chiqadi va takliflar koʻp xollarda xalqaro 
andozaga aylanadi.
Xalqaro andozalar 
ISO - (International Organization and Standardization
– Xalqaro tashkilot va andozalash) tomonidan ishlab chiqiladi. U oʻziga dunyodagi 
100 dan ortiq mamlakatlarni birlashtirgan. Shu jumladan, AQShning ANSI, Buyuk 
Britaniyaning BSI, Germaniyaning DIN tashkilotlarini birlashtiradi.
Yana bir xalqaro tashkilot 
IEEE (Institute of Electrical and Electronics 
Engineers 
- elektr va elektromuxandislik intituti) turli jurnallar chiqarishdan 
tashqari elektron va hisoblash texnikasi boʻyicha koʻplab andozalarni ishlab 
chiqadi. Lokal tarmoqlar uchun uning IEEE 82 andozasi asosiy hisoblanadi.
Kompyuterli tarmoqlar sohasida standartlashtirish bilan shugʻullanadigan 
tashkilotlar 4.1-jadvalda keltirilgan.
4.1-jadval 
Tashkilot 
statusi 
qisqartrilgan 
nomi 
Toʻliq nomi 
Inglizcha 
Ruscha 
Xalqaro 
CCITT/MKK
TT ITU 
(1993 yildan) 
International Telegrap and 
Telephone. 
Consultative 
Commitell 
International 
Telecommunication 
Union-
Telecom 
Telefon va telegraf boʻyicha 
Xalqaro 
maslaxatchi 
qoʻmitalar. 
Xalqaro 
Telekommunikatsiyalar 
birlashmasi – Telekom 
Xalqaro 
ISO MOS 
International Organization for 
Standartization 
Xalqaro 
standartlashtirish 
tashkiloti 
Xalqaro 
ESMA 
European 
Computer 
Manufactures Association 
Yevropa 
ishlab 
chiqaruvchilar assotsiatsiyasi 
Xalqaro 
ETSI 
European 
Telecommunications 
Standard Institute 
Telekommunikatsiyalar 
sohasidagi 
Yevropa 
standartlar instituti 
Milliy 
(AQSH) 
IEEE 
Institute of Electronic and 
Electrical Engineers 
Elektronika 
va 
radioelektronika muhandislar 
instituti 

---

96 
Milliy 
(AQSH) 
EIA 
AHSI 
Electronic 
Industries 
Associatin 
Elektron 
sanoati 
assotsiatsiyasi 
Milliy 
(AQSH) 
American National Standards 
Institute 
Standartlar Amerika Milliy 
instituti 
Milliy 
(AQSH) 
TIA 
Telecommunication Industry 
of America 
Amerikaning 
telekommunikat-sion 
industriyasi 
Rasmiy gaplar (soʻzlar) tuzilganda bir qator qoʻshimcha atamalar ishlatish 
oʻziga xos, lekin bu atamalarning oʻziga aniqlik kiritish kerak. Shuning uchun unga 
аniq boʻlmagan taʻriflashlar ishlatilishiga huquqlidir, shu sharti bilan, agar ular bir 
maʻnoda va toʻgʻri foydalanadiganlar orasida tushunilsa.
Misol uchun RS – 232 S ni koʻpincha surunkali interfeys deyiladi, va bu 
haqiqatga yaqin, “surunkali port” esa Toʻgʻri keladi deb boʻlmaydi, chunki bu 
расmiy taʻriflashdan ancha uzoq. 2-jadvalda keltiritgan koʻp misollar protokollar 
boʻladi (ISO 646 dan tashqari), toʻgʻri, nisbatan oddiy.
Baʻzan boshqa tasnif qoʻllaniladi, bunda protokollar quyidаgi guruhlarga 
boʻlinadi: 

Novell (Novell firmasidan, oʻzining OC tarmoqlari bilan maʻlum);

SNA (IBM firmasidan);

DEC net (DEC firmasidan);

TCP/IP (lokal tarmoqdagi kommunikatsiya uchun katta guruh 
protokollari yoki bir birovi bilan bogʻliq boʻlgan tarmoqlar yigʻindisida, 
shu bilan birga Internet tарmоgʻidа keng qoʻllaniladigan).

Banyan (Banyan Systems firmasida)

Apple (Apple Computems firmasidan)