Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

Semyuel Morze
tomonidan joriy qilingan edi. 
Raqamli (diskret) signallar
. Raqamli signallar ikki xil diskret almashinuvchi 
(bor-yoʻq) signallardan iboratligi sababli u orqali ikkilik sanoq sistemasidagi 

---

23 
maʻlumotni tasvirlash mumkin. Bunda 
elektrik impulsning borligi – 1, yoʻqligi – 0 
bilan belgilanadi. Bunaqa ikkilik tarzda 
diskret signallarni uzatish 
1880
yillarning 
oʻrtalaridayoq 
Semyuel Morze
tomonidan 
joriy qilingan edi. Unda maʻlumot nuqta (.) 
va tire (-) lar ketma-ketligi shaklida 
tasvirlangan. Morze alifbosida, masalan, V 
xarfi “...-” kabi belgilangan. Telegraf simlari 
orqali bu xarfni uzatish uchun pauza bilan 
ajratilgan uchta qisqa va bitta choʻziq signal 
ishlatilishi mumkin. Ammo bunday uzatish 
tezligi nihoyatda past.
Tarmoqlarning fizik darajasining belgilanishi bir qurilmadan boshqasiga 
axborot hajmining yaʻni 
bit
larni uzatishi bilan hisoblanadi. Axborotlarni uzatish 
uchun turli fizik tashuvchilardan foydalanish mumkin. Ularning xar biri 
oʻtkazuvchanlik qobiliyatiga, tutib qolishi, narxi va oʻrnatilishi hamda 
qoʻllanilishiga koʻra oʻz xususiyatiga ega.
Axborotlarni uzatish muhiti elektromagnit spektrdagi toʻlqinlar asosida 
ishlaydi. Elektronlarning xarakati fazoda xatto vakuumda ham elektromagnit 
toʻlqinlarni hosil qilib tarqatishi mumkin. Buni 1865 yilda Britaniya fizigi 
Jeyms 
Klerk Maksvell
(James Clerk Maxwell) tomonidan kashf etgan. 1887 yilda nemis 
fizigi 
Genrix Gerts
(Heinrich Hertz) shu boʻyicha birinchi tajribasini oʻtkazib uni 
isbot qilgan. Bu toʻlqinlarning asosiy koʻrsatkichlari chastota va toʻlqin 
uzunligidan iborat. Toʻlqin uzunligi deb ikki maksimumlar (yoki minimum) 
ketma-ketliklari oraligʻidagi holatiga aytiladi. Bu kattalik grekcha