Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

"abonent tizimi“ 
deb ataladi. Abonentlarning 
oʻzaro aloqasini tashkil etish uchun fizik uzatish muhiti mavjud boʻlishi kerak. 
3. Fizik uzatish muhiti– 
elektr, radio yoki boshqa signallar yordamida 
amalga oshiriladigan aloqa kanali va ma`lumotlarni uzatish, qabul qilish 
qurilmalaridir. 
Fizik uzatish muhiti negizida abonent tizimlari oʻrtasida axborot uzatishni 
ta`minlovchi kommunikasion tarmoq tashkil etiladi. Bunday yondashuv har qanday 

---

18 
komppyuter tarmogʻini abonent tizimlari va kommunikasion tarmoq yigʻindisi 
sifatida koʻrish imkonini beradi. 
Kompyuterlarni bir-biri bilan bogʻlashda ikki xil usuldan foydalaniladi: 
- 
kabel yordamida bogʻlash
. 
Bunda kompyuterlar bir-biri bilan koaksial, juftli 
oʻramli va shisha tolali kabellar orqali maxsus tarmoq platasi yordamida 
bogʻlanadi. 
- 
simsiz bogʻlanish
.
Bunda kompyuterlar bir-biri bilan simsiz aloqa vositalar 
yordamida, yaʻni radio toʻlqinlar, infraqizil nurlar, WiFi va Bluetooth 
texnologiyalari yordamida bogʻlanadi. 
 
2.4. Kompyuter tarmoqlarining tasniflanishi 
Kompyuter tarmoqlari quyidagi belgilari boʻyicha tasniflanadi: 
1. Geografik (hududiy) joylashuvi boʻyicha; 
2. Ishlab chiqarish boʻlimlarining miqyosi boʻyicha; 
3. Boshqarish usuli boʻyicha; 
4. Axborotni uzatish tezligi boʻyicha; 
5. Aloqa (ulanish) topologiyasi tuzulishi boʻyicha.
 
Kompyuter 
tarmoqlari 
geografik 
(hududiy) 
joylashuvi 
boʻyicha 
quyidagilarga boʻlinadi: 

PAN – (PERSONAL- AREA NETWORK) – shaxsiy tarmoq bo’lib, bu 
kompyuter qurilmalarining simsiz tarmog`i. 

LAN (LOCAL-AREA NETWORK) - Lokal tarmoq chegaralangan 
sohadagi kompyuterlarni birlashtirish imkoniyatini beradi. 

CAN (CAMPUS-AREA NETWORK) - Kampus tarmoq, oʻzaro yaqin 
binolarda joylashgan lokal tarmoqlarni birlashtirish uchun moʻljallangan. 

MAN (METROPOLITAN AREA NETWORK).
 
Shahar kabi kattalikdagi 
geografik mintaqani qamrab olgan aloqa tarmogʻi. MANlardan foydalanishdan 
maqsad uzoq masofalada telefon simlarini tarqatishni oldini olishdan iborat. 

---

19 
Uyali telefon tizimlari
 
asosan MANlardan iborat. 

WAN (WIDE AREA NETWORK
). 
Davlat kabi yirik geografik hududni 
oʻz ichiga oladi. Ularga Tymnet, TeleNet, UniNet, AccuNetlarni misol keltirish 
mumkin. Internet tarmogʻi minglab WANlarni birlashtiradi. Albatta, koʻpgina 
telefon tizimlari ham WANlardan iborat. 

GAN (Global-Area Network)
- 
Barcha davlatlar va kontinentlarni 
birlashtiruvchi hamda yer sharining ixtiyoriy nuqtasidagi axborot resurslariga 
murojaat qilish imkoniyatini beruvchi umumplanetar tarmoq.