O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti

Qutbsizlantirish.
Qutblanish jarayoni elektroliz bilan ma’lum miqdorda modda ajratib olish uchun ortiqcha elektr energiya sarf qilishni talab qiladi. Bu esa zarardir. Shunga ko’ra qutblanishni yo’qotish yoki juda bo’lmaganda uning ta’sirini kamaytirishga harakat qilinadi.
Elektroliz jarayonida qutblanishni yo’qotish qutbsizlantirish (depolyazatsiya) deb ataladi. Qutblanishni yo’qotish uchun uning sabablarini yo’qotish kerak. Konsentratsion qutblanish eritmani shiddatli aralashtirish yo’li bilan yo’qotilishi mumkin, lekin uni butunlay yo’q qilib bo’lmaydi, chunki elektrodlarda hosil bo’lgan diffuzion qatlam (elektroddan ajralmaydigan suyuqlik qatlami) bunga yo’l qo’ymaydi. Ortiqcha ionni cho’ktirish yo’li bilan ham konsentratsion qutblanishdan qutilish mumkin.
Kimyoviy qutblanishni esa elektrodlarda ajralib chiqayotgan moddalar bilan oson reaksiyaga kirishadigan moddalarni qo’shish orqali yo’qotish mumkin. Masalan, elektrodlarda kislorod ham H₂ ham ajralib chiqayotgan bo’lsa, qaytaruvchi va oksidlovchi moddalarni qo’shish yo’li bilan ularni yo’qotish mumkin. O₂ ajralib chiqayotgan elektrod qismiga qaytaruvchi, H₂ ajralib chiqayotgan elektrod qismiga esa oksidlovchi modda qo’shiladi.
Qaytarilish reaksiyalarini elektrokimyoviy usulda olib borish odatdagi kimyoviy usullardan ancha ustundir. Bitta depolyazatordan sharoitini o’zgartirib turli darajada qaytarilgan qator moddalar olish mumkin. Sof kimyoviy usulda esa ma’lum darajada qaytarilagan yoki oksidlangan modda olish uchun boshqa-boshqa qaytariluvchi oksidlanuvchi modda kerak bo’ladi. Bu usulning yana bir afzalligi qaytarilishi jarayonida olingan modda toza bo’ladi, qaytaruvchi (oksidlovchi) modda aralashmasi bo’lmaydi.
Katod sohasida, olein kislotadan stearin kislota, ishqoriy muhitda benzoin kislotadan tetrabenzoin kislota, piridindan piperidin olinadi. Aldegid va ketondan bir necha xil moddalar olinadi va hakozo.


11-MA’RUZA
Mavzu: Turli xossali tuzlarning suvli eritmalarida elektroliz hodisalari