Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

 
Bulut xizmatlaridagi birinchi qatlam – IaaS (Infratuzilma) 
 
Virtualizatsiyani oʻzi nima? Resurslarni virtualizatsiyalash texnologiyasi fizik 
uskunalar (serverlar, malumotlar saqlash bazasi, malumotlarni uzatish tarmogʻi) 
ustidan ish olib borish uchun moʻljallangan. Ular istemolchilar oʻrtasida bir – 
necha qismlarga boʻlinadi. Misol tarizda: bitta fizik serverdan, yuzlab virtual 
serverlar ishlashi mumkin. Virtualizatsiyani taqbiq etishda dasturiy va apparat 
darajada boʻladi.
Iaas yaratishda virtualizatsiyadan tashqari avtomatizatsiya xam ishlatilinadi, 
unda provayder ishtrokisiz resurslarni dinamik taqsimlash imkoniyatini beradi. 
Avtomatik tizim virtual serverlar soni koʻpaytirish yoki kamaytirish, malumotlarni 
saqlash uchun disk maydoni yoki tarmoq kanallar aloqasini oʻzgartirish mumkin. 
Virtualizatsiya va avtomatizatsiya bulut xizmati IaaS da hisoblash resurslari 
samarali foydalanish, ijara narxini pasaytirish imkonini beradi.
IaaS da korparativ istemolchilar uchun ijara mavjud. Istemolchilar oʻz 
hisoblash infratuzilmasini yaratishda, ularga integratsiyalangan resurslar taqdim 

---

170 
etiladi. Bunday holatlarda isteʻmolchining oʻzi OS va ishlab chiqish vazifalari 
uchun zarur boʻlgan dasturlarni, ilovalarni oʻrnatishi va sozlashi zarur xisoblanadi.
Iaas konsepsiyasi istemolchi faqatgina aniq vazifalarni bajarish uchun shu 
hisoblash kuchini sotib olish imkoniyatini beradi. IaaS ni qoʻshimcha xizmatlari 
tarkibiga har bir isteʻmolchining fizik uskunalariga bulut platformasi orqali 
ulanishni va uni maʻlumotlar markazi tarmogʻiga joylashtiradi.
Xizmat sifatida infratuzilma – bu keng qamrovdagi korxonalar uchun 
korparativ yyechim. Infratuzilma maʻlumotlarga ishlov berish markazida, xam va 
tashqi maʻlumotlar markazida joylashtirilgan boʻlishi mumkin. IaaS xizmati 
hususiy, ijtimoiy, gibrid bulutlarni yaratish, va himoya etish uchun 
tashkillashtirilgan. Provayder gibrid bulut konfiguratsiyasni qurishni taminlashda 
buyurmachining offisi bilan bulutli tarmoq platformasiga lokal tarmoqni 
birlashtiradi. Bundan tashqari, IaaS bulutli hisoblash xizmatlariga bulutli hosting 
xam kiradi. Bulutli hosting – bu hosting resurslarni dinamik ajratadi, resurslarni 
avtomatik mashtablashtiradi va yuqori barqarorlikni rad etadi. Bulutli hosting 
vitual hostinga, virtual serverdagi VPS/VDS hostinga va ajratilgan serverdagi fizik 
hostinga alternativ hisoblanadi.
Bulutli hosting provayderi, sayt egalariga faqatgina zarur sayt resurslari: 
virtual serverlar, operativ xotira soni va qattiq disk xajmi, hosting infratuzilmani 
boshqarishdagi imkoniyatlar (misol uchun, tanlash imkoniyatlari, operatsion tizim, 
RAM lar soni, HDD hajmi va turi, CPU yadro soni, taktlash chastotasi va kirish 
tezligi).
Bulutli hosting ijarasini toʻlash resurslarni sarflanganligi va faktlar asosida 
amalga oshiriladi: protsessor vaqtlari soni, disklar soni, sarf qilingan operativ 
xotira soni va saytlarni ochish tezligi. Shu bilan birga bulutli hosting ijarachisi 
(sayt egasi) hosting resurslarini oʻzgartirishi va bosim kuchi oshganda resurslarni 
xam avtomatik tarizda koʻtarilishini sozlash qoʻyishi mumkin. Shunga qaramasdan 
istemolchilar faqatgina oʻzlari sarflagan resurslarga toʻlaydilar. Bulutli hosting 
barqarorlikni rad etganda undagi joylashtirilgan sayt bir vaqtning oʻzida boshqa 
virtual serverlarda ish faoliyati davom etadi ulardan birini rad etilishi sayda olib 

---

171 
borilayotgan ishga xalaqit bermaydi. Hozirgi vaqtga kelib hosterlar bulutli hosting 
bilan tayyorlangan CMSni ijaraga berishni maʻqul koʻrmoqdalar. Hosting – 
provayderlar, bulutli hostingni tashkilashtirishda, oʻz serverlarini infrasutruktura 
sifatidagi platformaga CMS oʻrnatilgan Jelastiga almashtiradilar. Funksional 
platform Jelastik bir urinishda undagi joylashgan CMS va optimalashtirilgan 
sahifani xam oʻrnatadi.
Jelastik oʻz ichiga PaaS funksionaligini va IaaS infrasutrukturasni tez 
konfiguratsiya qilinganligini oʻzida aks etuvchi maxsulot hisoblanadi. Jelastic – bu 
Java va PHP – ilovalarini ishga tushuruvchi platform hisoblanib, u nafaqat 
hosterlar tomonidan bulutli hostinglar tashkil etishda, balki korparatsiyalar muhit 
(hususiy yoki gibrid bulutlarda) va veb-ilovalarni ishlab chiqishida ishlatilinadi.
Bulutli hostinglarda, bulutli saytlar – bu zamonaviy ilovalar hisoblanadi. 
Bulutli saytlarda malumotlar, server ilovalari, bulutli MB da saqlanadi va hammasi 
virtual bulutli serverlarda bajariladi, saytning klient qismi istemolchining 
bravzerida bajariladi. Bulut hisoblash muhitida bulut masalalarni yaratishimiz 
mumkin: Amazon EC2, IBM x86, Microsoft Azure, EMC, VMware larni open – 
source bazalarida yyechimi topiladi. Qaysiki dinamik IT- muhitida maʻlumotlarga 
ishlov berish markazi namoyon boʻladi. Bundan tashqari bulutli hisoblashda bulutli 
maʻlumotlar bazasi qoʻllaniladi.