O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi issn 2181-4732

 
Innovatsion texnologiyalar №1 (29) 2018 y.
45 
QISHLOQ VA SUV XO’JALIGI / СЕЛЬСКОЕ И ВОДНОЕ ХОЗЯЙСТВО
охирларида ўсимликлар бўйи 270,6 см га етди. Демак, қатор оралиғи 70 см дан қилиб 
экилиши ўсимликларнинг озиқ моддалар, сув, ёруғлик ва бошқа омиллардан самарали 
фойдаланишлари учун анча қулай шароит яратилишига олиб келади. 
2-жадвалда турли экиш усулларида экиб ўстирилган маккажўхори ўсимликлари 
тупида ҳосил бўладиган сўталар сони тўғрисидаги маълумотлар келтирилган. 
Маълумотлардан кўриниб турибдики, I вариантда жами ўсимликларнинг 93,8 фоизида 1 та 
дан, 2,4 фоизида эса 2 та дан сўталар ҳосил бўлиб ривожланади, 3,8 фоиз ўсимликда эса 
умуман сўталар ҳосил бўлмайди. Шуни ҳам алоҳида таъкидлаш керакки, бу вариантдаги 
ўсимликларда ҳосил бўлган сўталар нисбатан кичикроқ бўлиб ривожланади ҳамда сўтада 
донлар сийрак жойлашган бўлади. Булар албатта маккажўхорининг дон ҳосилдорлигига ўз 
таъсирини кўрсатади. 
2-жадвал 
Турли экиш усулларида экиб ўстирилган маккажўхори ўсимликлари тупида 
ҳосил бўлган сўталар сони 
 
Вариантлар
Кўчат 
қалинлиги 
1 тадан сўта 
ҳосил қилган 
ўсимликлар 
2 тадан сўта 
ҳосил қилган 
ўсимликлар 
Сўта ҳосил 
қилмаган 
ўсимликлар 
Бир туп 
ўсимликдаги 
сўталар сони 
дона/ 
га 
фоиз 
сони 
фоиз 
сони 
фоиз 
сони 
фоиз 
дона 
Ёппасига 
экилган 
71700 
100,0 
67243,0 
93,8 
1695,0 
2,4 
2762,0 
3,8 
0,96 
Қатор оралиғи 
45 см 
66300 
100,0 
62026,0 
93,6 
2136,0 
3,2 
2138,0 
3,2 
1,00 
Қатор оралиғи 
70 см 
58500 
100,0 
52424,0 
89,6 
5506,0 
9,4 
570,0 
1,00 
1,08 
Қатор оралиғи 
90 см 
49600 
100,0 
44571,0 
89,9 
4568,0 
9,2 
461,0 
0,9 
1,10 
II вариантдаги 93,6 фоиз ўсимликларда 1 та дан сўта ҳосил бўлди, 3,2 фоиз ўсимликда 
эса 2 та дан сўта ривожланди, 3,2 фоиз ўсимликда эса умуман сўталар ҳосил бўлиши 
кузатилмади. III вариантдаги ўсимликларнинг 89,6 фоизида 1 та дан, 9,4 фоизида 2 та дан 
сўта ҳосил бўлди. Бу вариантда жами бўлиб 1,0 фоиз ўсимликларда сўта ҳосил бўлиши 
кузатилмади. 
Қатор оралиғи 90 см қилиб экилган IV вариантда деярли юқоридаги ҳолат 
такрорланди ва жами ўсимликларнинг 89,9 фоизида 1 та дан, 9,2 фоизида эса 2 та дан сўталар 
ҳосил бўлиб ривожланди, 0,9 фоиз ўсимликда сўталар ҳосил бўлмади (2-жадвал). 
Шундай қилиб маккажўхори анғизда қатор оралиғини 70 см дан қилиб ўстирилганда 
ўсимликларда сўталар ҳосил бўлиб ривожланиши учун қулай шароит яратилади. Натижада 
иккитадан сўта ҳосил қилувчи ўсимликлар сони бу вариантда энг кўп бўлиб, жами 
ўсимликларнинг 9,4 фоизини ташкил этди. 
Ёппасига экилган вариантда маккажўхори ўсимликларининг озиқ моддалар ва сув 
учун рақобати кучли бўлади. Чунки бу вариантда ўсимликлар кўчат қалинлиги энг юқори 
бўлади (2-жадвал), шунингдек, улар тартибсиз ва зич жойлашади. Бу ҳолат ўсимликларни 
ёруғлик билан таъминланиш режимини ҳам бузади. Натижада ўсимликларда ҳосил бўлган 
сўталар ривожланиши сусаяди, улар кам донли бўлади ҳамда донлари кичик бўлиб қолади. 
Буларнинг барчаси маккажўхори 1000 та дони вазнининг камайиб кетишига олиб келади ва 
бу кўрсаткич ушбу вариантда 258,95 граммни ташкил этди (3-жадвал). 

---