|
UCH FAZALI TRANSFORMATORLAR MAGNIT TIZIMLARI
3.1. CHULG‘AMLARINING ULANISH USULLARI VA E.YU.K.LARI
3.1. Uch fazali transformatorlar magnit tizimlarining turlari.
Uch fazali transformatorlar, magnit tizimining tuzilishiga ko‘ra, quyidagilarga bo‘linadilar: magnit tizimlari o‘zaro magnit bog‘langan transformatorlar va mustaqil yoki deyarli mustaqil bo‘lgan (magnit bog‘lanmagan) magnit tizimli transformatorlar. 3.1-rasmda uch o‘zakli o‘zaro bog‘langan transformatorning magnit o‘tkazgichlari ko‘rsatilgan. Bu transformatorning xarakterli xususiyati uning magnit tizimlari nosimmetrikligidadir, chunki aloxida A, V va S fazalarning o‘zaklardagi zanjirlari bir xil emas: o‘rta o‘zak V ning magnit zanjiri o‘zaro ikki 01 va 02 nuqtalarda tutashadilar. Agar F A, F V va F S – A, V va S o‘zaklardagi magnit oqimlarining amplitudalari bo‘lsa, u holda Kirxgofning birinchi qonuni magnit zanjirlarga tadbiq etilsa, xar bir 0 1 va 0 2 tugunlar uchun, quyidagini hosil qilamiz:
S V A 0 = + + f f f& & &
(3.1)
Transformator soddalashtirilgan (ya’ni r 1 q0; X 1 q0 va R P q0) va unga
sinusoidal, simmetrik kuchlanish ulangan deb faraz qilamiz. Bu holda
kuchlanishlar U A , U B va U C , magnit oqim F A, F V, F S larning vektorlari teng uch qirrali yulduzni tashkil etadi. Bunda har bir oqim vektori o‘zini hosil qilgan kuchlanish vektoridan 900
ga kechikadi. (3.1-b rasm). F A oqimi 0 1 av 0 2 yo‘lini o‘tganda (3.1-a rasm) F A (Ry+ 2R 1 ) magnit
potensiali pasayuvchi hosil bo‘ladi. Bunda Ry- magnit o‘zak (av qism) ning
magnit qarshiligi; R 1 pastki yoki ustki to‘sin yarmisi (a 01 va v 02
qismlardan biri) ning magnit qarshiligi. SHunga o‘xshash – S o‘zak uchun F S
(Ry+2Rt) magnit potensiali pasayuvchi hosil bo‘ladi. o‘rtadagi V o‘zagi
uchun magnit potensiallari pasyuvchi esa F V .Ry ni hosil qiladi. Agar F A, F V va F S magnit oqimlariga m.yu.k. larning F A , F B va F C amplitudalari mos kelsa, u holda Kirxgofning ikkinchi qonuni magnit zanjirga tadbiq qilinishi quyidagilarni beradi: a-v-0 2 -0 1 zanjir uchun F S(Ry+2 R T)- F B RyqF A -F B c-d-0 1 -0 2 zanjir uchun F S (Ry+ 2 R T ) –F B RyqF C -F B
ulardan tashqari, uch fazali tarmoqlarning neytral simlari
bo‘lmagan tizimlaida, toklr geometirik yg‘indisi va shuning uchun, m.yu.k.
larning geometrik yig‘indisi nolga teng bo‘lishi kerak, ya’ni
YUqoridagi tenglamalarlarga nisbatan echimini
aniqlasak, quyidagilarni hosil qilamiz:
(3.2,b) tenglikdan ko‘rinadiki, FV m.yu.k.i faqat BΦ& magnit oqimga
bog‘liq ekan, shu tufayli, vektor B
F& fazasi bilan BΦ& vektoriga mos keladi. Aksincha AF& va C
F& m.yu.k. larning har biri, ikki m.yu.k. larning
yg‘indilaridan tashkil topganlar. Bu tashkil etuvchilardan birlari,
mazkur oqim yo‘nalishi bilan mos kelsa, ikkinchilari B
Φ& oqim vektori bilan vektorlari mosdir. SHu tufayli, AF& m.yu.k. ning vektori A Φ& oqim vektoridan biror burchakka kechiksa, CF
& m.yu.k. vektori esa F S dan shu burchakka ilgarilaydi (oldinda bo‘ladi). SHunday qilib, AF& , BF& va CF& va ularning magnitlovchi toklari ac ab od I va I I& & &, vektorlari nosimmetrik vektor tizimlarini hosil qiladilar. Ulardagi g C AF F F > = yoki, mos ravishda oB oC oA
I I I > = (3.1,b- rasm) tengsizliklar saqlanadilar. YUksiz ishlash toklarining nosimmetrikligi, asosan kichik quvvatli transformatorlarda yaqqol ko‘rinadi. CHunki (3.2,a) va (3.2,v) tengliklar o‘ng tomonlari ikkinchi hadlardagi R T yarim to‘sinning magnit qarshiligi qiymatlari o‘zaklar qarshiliklari qiymatlarga yaqin bo‘ladi. Bunda I OA qI OC q(1,2÷1,5) I OB . YUqori quvvatli transformatorlarda nosimmetriklik, biroz susayadi, Odatda transformator hisoblashda
ishlatiluvchi 0I yuksiz ishlash toki deb uchala tok OC oB oA
I va I I , larning o‘rtacha arifmetik qiymatlari qabul qilinadi. 0I tokining qiymati HI dan anchagina kichikligi sababli (kichik quvvatli transformatorlarda odatda, 15÷20%), yuklanishning mavjudligi, toklar nosimmetrikligini bartaraf etadi. Soddalashtirilgan transformatorlarda I&OB tokning vektori kuchlanish Bu& vektoridan 900 ga kechikkanligi sababli, V fazasi aktiv quvvati nolga teng; S fazasining quvvati musbat, chunki I&OS vektorining Cu& kuchlanish vektoriga proeksiyasi musbatdir; A fazasining quvvati esaqiymati jihatidan S faza quvvatiga teng, ammo ishorasi manfiydir, chunki I&OA ning Au& yo‘nalishiga proeksiyasi manfiy. SHunday qilib, uch o‘zakli transformator yuksiz ishlaganda S va A fazalari orasida quvvat ayriboshlash jarayon mavjuddir, ya’ni S fazasiga quvvat keladi, A fazasida quvvat qaytadi va aksincha. To‘liq quvvat (uchala faza quvvatlari yig‘indisi) esa nolga teng. Bu hulosaning to‘g‘riligiga iqror bo‘lish uchun, yuqoridagi talablarning esga olamiz, ya’ni ko‘rilayotgan transformator soddalashtirilganidir. quvvatlarining notekis taqsimlanishi, toklar nosimmetrikligi kabi, aksariyat transformatorlarda katta ahamiyatli
bo‘lmaydi, chunki bu quvvat nominal quvvatning I% dan kichikdir. Ammo, uni kichik quvvati transformatorlarda mas’ul jarayonlarda hisobga olishga to‘g‘ri keladi. Mustaqil magnit tizimli uch fazali transformatorlarga misol sifatida uch fazali transformatorlar guruhini, yoki qisqacha aytganda,
guruh transformatorlarini keltirish mumkin. Bunda uchta bir fazali bir
xil transformatorlarning chulg‘amlarini uch fazaga ulanadi. Deyarli mustaqil magnit tizimli transformatorlar turkumiga qobiqli transformatorlar kiradi. Bundan keyingi darslarda faqat uch o‘zakli transformatorlar va uch fazali transformatorlar guruhini nazarda tutamiz. 2v,…., Ix, 2x va xokazo tarzda belgilanadi. Bunda fazalar ketma-ketligi (A, V, S) ni belgilash YU.K. chulg‘amlari ulamalari tomonidan chapdan o‘ngga tomon bajariladi.
Agar q ,K yoki YU.K chulg‘amlarining kuchlanish rostlagichi ulamalari
mavjud bo‘lsa, ularning belgilanishi ham shu chulg‘am boshi yoki ketiga
o‘xshash harflarga 1, 2, 3 va hokazo raqamli indekslar qo‘shilgan holda
bajariladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
