O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Qor ko’chkilari – bu tog’larning tik yonbag’irlaridan qor massasining ag’darilib yoki sirpanib tushishidir.

Kuchli shamol yoki biror kuchli tovushdan hosil bo’lgan havo tebranishi ta’sirida qalin qor massasi harakatga kelib yonbag’irdan pastga qarab siljiy boshlaydi va ag’darilib tushadi. U quruq yoki ho’l bo’lishi mumkin.

Agar qorning ustki qismi bir oz muzlagan bo’lib, uning ustiga qalin qor yog’sa quruq ko’chki hosil bo’ladi. Xarakatlanish tezligi 100 km/s, ba’zan 300-400 km/s bo’ladi. Bahor oylarida qor erigan suvning shimilib, qorning tagini xo’llashi natijasida ho’l ko’chki hosil bo’ladi. Uning tezligi 20-50 km/s.

Pastga qarab harakat qilganda yon atrofdagi qor massalarini va tog’ jinslarini o’zi bilan surib ketishi natijasida hajmi 2 mln m³ , surilish kuchi soatiga 250-300 km ga etib, o’z yo’lidagi imorat va inshootlarni vayron qiladi.Oldida vayronalik keltiradigan kuchli havo to’lqini yuzaga keladi, uning kuchi har kv.m ga 100-120 m ga ham bo’lishi mumkin.

Qor ko’chkilari sodir bo’lishi mumkin bo’lgan xududlar xaritalarga tushirilib, o’rganib chiqilgan. Daraxtzor barpo etish, qor uyumlarini oz-ozdan yo’qotish, damba, ariqlar, tosh va temir-betondan yasalgan to’siqlar, tonellar qurish va h.k. ishlarni amalga oshirib turishning ahamiyati, shuning uchun ham muhim.