O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

18-MA’RUZA


XISOBLASH TIZIMLARI ISHONCHLILIGINI KOMPLEKS TA’MINLASH ASOSLARI.


Reja:
1. Buzilishga turg‘un hisoblash tizimlari. Buzilishga turg‘un hisoblash tizimlarini xususiyatlari va mo‘jallanishlari.
2. To‘xtab qolishdan so‘ng hisoblash jarayonini avtomatik tiklanishi.


Tayanch so‘z va iboralar: hisoblash tizimlari, aktiv, passiv, parametrik, algoritmik, tuzilmaviy, vaqtli, yashirin, jarayonni qaytarilishi, nazorat nuqta, avtomatik tiklanish.


1. Buzilishga turg‘un xisoblash tizimlari. Buzilishga turg‘un hisoblash tizimlarini xususiyatlari va mo‘jallanishlari.

Xisoblash texnikasi mahsulot ishonchliligi soxasidagi oxirgi yutuqlar, ba’zi – bir elementlari ishdan chiqqandan so‘ng ham normal ishlovchi hisoblash sistemalar mavjudligi bilan xarakterlanadi. Xatolarni bunday xususiyatlari buzilshga turg‘un deb nom olgan, xatolarni o‘zi esa buzilishga turg‘un xatolar (B.T.X.T) X.T. Buzilishga chidamlilik xususiyatlari apparat va dasturiy vosita tizimlarida buzilishlar kelib chiqqan xoldaham foydalanuvchiga yoki funksional dasturga ishni davom ettirishga yordam beradi.

Amalga oshirish usuli bo‘yicha buzilishga chidamlilik aktiv va passivga bo‘linadi.
Aktiv buzilishga chidamlilik buzilishlarni topish va bartaraf etish asoslangan. Buzilishlar diagnostik vositalar yordamida aniqlanib, avtomatik o‘zgartirish sistemasi bilan bartaraf etiladi.
Passiv bzilishga chidamlilik sistemasini mustaqil elementlari ishdan chiqqan xolda, tizim xususiyatlari o‘z funksional imkoniyatlarini saqlab qolishga asoslangan. Misol bo‘lib mojiotar a’zoli tuzim xisoblanadi.
Passiv buzilishga chidamlilklar apparatlar sonini bir necha bararavar ko‘pligiga bog‘liq. Passiv buzilishiga chidamlilik xatolar ishida xattoni qisqa vaqtli buzilishlar ruxsat etilmoqda, o‘ta muhim xatolarda qo‘laniladi. U deyarli xatolarni to‘xtovsiz ishlashini va uni saqlashni kafolatlaydi.
Aktiv buzilishga chidamlilikdan foydali apparat vositalarini nisbatan tejamli sarfi bilan xarakterlanadi, ammo u tizimlar buzilgandan so‘ng tiklanish vaqti uzoqliligi bilan bog‘liq.
Aktiv buzilishga chidamlilikdan faqatgina ko‘p jarayonli tizimlarda qo‘llanishi mumkin. Ushbu zaruryatlar passiv va aktiv buzilishgagidek soxalarini aniqlab beradi. Buzilishga chidamlilikdan foydalanish ishonchlilikni oshirish usullaridan biri xisoblanadi.
Tizimni buzilishga chidamliligi K_r dagi birlamchi buzilishga chidamlilik toyfa koeffisenti bilan xarakterlanishi mumkin.
Toifa koeffisenti
K_r =_c/_e

ga teng. Bu yerda  - tizimidagi buzilishlar intensivligi, ch^-1; _e – tizimda barcha elementlarni buzilishlar, ch^-1.

Buzilishga chidamlilik o‘lchamli sifatida d- chidamliliklar xizmat qiladi, buzilishlari butun tarmoqni ishdan chiqishiga olib kelmovchi tarmoq tuzilma birliklari yoki d elementlarini maksitmal soni.
Buzilishga chidamlilik ortiqchalilklar kiritish bilan ta’minlanadi, ya’ni tarmoqda zaxirani tashkil qilish. Ularni quyidagicha

1. 
   Parametrik
   
2. 
   Algoritmik
   
3. 
   Vaqtli
   
4. 
   Tuzilmali
   

Parmetrik ortiqchaliklar asboblar elementlari ishchi rejimlarini ishini oshirish maqsadida yengilashish

Algortmk ortiqchaliklar – xisoblash jarayonida xatolarkelib chiqish xollarida qoniqarli natijalarni ta’minlovchi algoritmlardan foydalanishda asoslangan.
Tuzilmali ortiqchaliklar – ortiqchaliklarni eng effektiv turi xisoblanadi. U xisoblovchi mashina tuzilmasida qo‘shimcha element va qurilmalar borligida ko‘rinadi.
Vaqtli ortiqchalik – xatolar yoki buzilishlar kelib chiqqan xolda xisoblarni qaytarish yo‘li bilan masalani ishlash uchun qo‘shimcha vaqt borligida asoslangan.