O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov

SI sistemasining kimyoda qo‘llaniladigan ayrim muxim birliklari
Ushbu bo‘limda uzunlik, hajm, massa, zichlik, temperatura va vaqt uchun belgilangan o‘lchov birliklari muhokama qilinadi. 1.3 jadvalda uzunlik, hajm va massa uchun SI sistemasida o‘lchov birliklari va ularning Angliya sistemasida qabul qilingan ekvivalent birliklari keltirilgan.


1.1 jadval SI sistemasining asosiy birliklari

Fizikaviy kattalik	O‘lchov birligi	Qisqa belgisi
Massa	Kilogramm	Kg
Uzunlik	Metr	M
Vaqt	Sekund	Sek
Temperatura	Kelvin	K
Elektr toki	Amper	A
Modda miqdori	Mol	Mol
Lyuminessent jadallik	Kandela	Kd

Uzunlik. SI sistemasida uzunlikning asosiy birligi metr (m) hisoblanadi. Metrning aniq ta’rifi: vakuumda nurning 1/299792458 sek da o‘tgan masofasi. Metr yarddan ozgina kattaroq (1 m = 1,094 yard). 1 sm = 10^-2 m va 1 sm = 0,9937 dyuym; 1 dyuym = 2,54 sm. Biologik xujayralarning o‘lchamlarini ko‘pincha mikrometrlarda o‘lchanadi (1 mkm = 10^-6 m). Atom shkalasida nanometr (10^-9) va pikometr (10^-12) birliklari qo‘llaniladi. Ko‘p oqsillarning diametri 2 nm atrofida, atomlarning diametri 200 pm yaqinida (0,2 nm). Angstrem kabi birlik ham o‘shllaniladi (1 A^o= 10^-10m = 0,1 nm = 100 pm).