O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

7- amaliy mashg`ulot
Mavzu: Quvurning uzunligi bo’yicha bosim yo’qolishiga doir masalalar yechish


I. Mashg’ulotning maqsadi: Quvurning uzunligi bo’yicha bosimning yo’qotilishini aniqlashgadoir masalalar yechishdan iborat.
II. Mashg’ulotni o’tkazishga oid bo’lgan vositalar:Hisoblash uchun kalkulyator.
III. Mashg’ulotga oid nazariy ma’lumotlar
Quvurning uzunligi bo’yichanaporning yo’qotilishi Darsi-Veysbax formulasiga binoan quyidagicha aniqlanadi:
(1)
Bu yerda: l– quvur uzunligi;
_tr– ishqalanishning uzunlik bo‘yicha qarshilik koeffitsiyenti yoki Darsi koeffitsiyenti deyiladi;
d– quvur diametri;
– quvurning chiqish kesimidagi tezligi, m/s;
– suyuqlikning zichligi, kg/m³.
- Darsi koeffitsiyenti yoki qarshilik koeffitsiyentining qiymatlari suyuqliklarning harakat rejimlariga mos ravishda topiladi.
Laminar harakat uchun suyuqlikning qarshilik koeffitsiyenti  Puazeyl formulasiga binoan quyidagi bog’lanish asosida topiladi:
_tr= (2)
Agar Re = 10⁴ 10⁵ bo’lsa, u holda turbulent rejimdagi harakat uchun Darsi koeffitsiyenti _tr Blazius formulasi bilan aniqlanadi.
_tr= (3)
Agar Re10⁵ bo’lsa, qarshilik koeffitsiyentining qiymati _tr Nikuradze formulasiga binoan quyidagicha aniqlanadi:
_tr= 0,0032 + (4)
Misollar
1-masala: Uzunligi l = 100 m va diametri d = 100 mm bo’lgan quvurning uzunligi bo‘yicha = 0,726 sm²/sek. tezlik bilan harakatlanayotgan (12- rasm.) suvning harakat rejimi va energiyasining yo’qotilishi h_v ni aniqlang. Suvning kinematik qovushqoqlik koeffitsiyenti v = 0,011∙10 sm²/sek. Suvning sarflanish miqdori Q= 10 l/sek.
Yechish: Dastlab suyuqlik oqimining quvurdagi harakat tezligini quyidagicha aniqlaymiz:
см/с.
Reynolds sonining hisobiy qiymatini topamiz:
.
Reynolds sonining hisobiy qiymatiuning kritik qiymatidan kichik bo’lganligi uchun, suyuqlikning harakat rejimi laminar rejimda bo’ladi.
Suyuqlikning harakati davomidagi enrgiyasining yo’qotilishih_v niquyidagicha aniqlaymiz.
.

7.1- rasm. Sarflanish miqdorini anniqlasgga oid sxema.

2-masala: Issiqlik tizimida qo’llaniladigan quvurning keskin kengayishida bosimning kamayishi aniqlansin. Issiq suv quvuriga ulangan bo’limning diametri d = 0,025м va quvur yon tarafiga ulangan o’lcham diametri d₁ =100 мм. Suvning quvurdagi tezligi = 0,3 м/с va suvning harorati esa t = 80 ⁰Сga teng deb olinsin.
Yechish:Suvning kinematik qovushqoqlik koeffisiyenti v va zichliklari  haroratga (t= 80 ^оС) mos ravishda 3- jadvaldan topamiz:
_{ν = 0,36˖10}^-6 _m²_{/s ρ = 972 kg/m}³
Quvurdagi harakatlanuvchi suyuqlik uchun Reynolds sonining qiymatini quyidagi formula yordamida aniqlaymiz.
.
Borda formulasiga binoan bosimning farqini quyidagi formula bilan aniqlaymiz:
.
Javob: ∆ P = 41,8 Pa