O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

Misollar:


1-misol: Hajmi V₁= 2 м³ bo’lgan idish suv bilan to’ldirilgan. Agar suvning P bosimini ∆P = 200 кг/см³ ga oshirsak, uning hajmi qanchaga o’zgaradi va nimaga teng bo’ladi?
Yechish:
Suvning siqiluvchanlik koeffitsiyentining o’rtacha qiymatini 1- jadvaldan topamiz va uning qiymati:

Ushbu holat uchun hajmning o’zgarishini quyidagicha aniqlaymiz:

Shunday ekan, qidirilayotgan hajm boshlang’ich hajmga teng, ya’ni:
V₂= V₁+∆V
V₂- suyuqlikning boshlang’ich hajmi (m³)
V₁- suyuqlikning qidirilayotgan hajmi, ya’ni bosimni oshirilgandagi hajmi (m³)
∆V- suyuqlik hajmining o’zgarishi (m³)
V₂= V₁+∆V= 2– 0,019= 1,981 m³
Javob: ∆V= 0,019 m³, V₂ = 1,981 sm³.


2-misol: t = 100 ⁰ C darajada suvning zichligini fizikaviy birliklar tizimida aniqlang.
Yechish:
Suyuqlikning zichligini aniqlash uchun suyuqlik solishtirma og’irligini bilish zarur. O’zgarmas miqdorlar jadvalidan t= 100 ⁰C texnik bo’lgan tizim uchun suvning solishtirma og’irligini topamiz: γ = 0,958 g/sm³ = 958 g/ m³ da.
Suvning zichligi quyidagi bog’lanish asosida aniqlanadi:
ρ =
Bu yerda:
m- suyuqlikning V (sm³) hajmdagi massasi.
Tenglikning har ikkala tomonini g ga ko’paytirib, quyidagini hosil qilamiz:
ρ·g= =
Lekin ning solishtirma og’irligi bo’lgani uchun suyuqlikning solishtirma hajmidan suyuqlik zichligiga bog’liq ravishda quyidagicha aniqlanadi:
γ = p·g
Bu yerda:
γ- suyuqlikning solishtirma og’irligi(kg/m³)
ρ- suyuqlikninig zichligi(kgc/m²)
g- erkin tushish tezlanishibo’lib, doimiy kattalik, miqdori 9.81 m/s²ga teng.
Ushbu bog’lanishdan suvning zichligini hisoblaymiz:

Shuni nazarda tutish kerakki, zichlik birliklari miqdori o’rtasida o’zaro quyidagi bog’lanish mavjud:

Bu yerda:
ρ_F- suyuqlik zichligining fizikaviy tizimidagi birligi;
ρ_t- suyuqlik zichligining texnikviy tizimidagi birligi;
Suyuqlik zichligining fizikaviy tizimidagi qiymati va o’lchov birligini hisoblasak:

Javob: ρ = 0,958 g/cm³.