O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti “elektronika va avtomatika” fakulteti

ASOSIY QISM
1.Yarimo’tkazgichli diodlar va to’g’irlagichlar
Masala 1 (rasm 1.a) zanjirdagi u₂ chiqish kuchlanishini qiymati va shaklini aniqlang, bunda diod ideal ventildan iborat deb nazarda tutib. u₁ kirishidagi kuchlanish =30sinωt V.
Yechimi . Rasm 1,b dagi keltirilgan ideal ventilning volt-amper harakteristikasi (VAX) keltirilgan. To’g’ri ulanishda diodni qarshiligi 0 ga teng , teskari ulanishida esa – cheksizlikga teng. Rasm 1,v,g da kirish kuchlanishini musbat va manfiy yarim davrlari uchun. Ekvivalent sxemalari zanjiri tasvirlangan u₁ kuchlanishni busbat qiymatida chiqish kuchlanishi u₁₌u_2.u₁ kuchlanishni manfiy qiymatida diod toki 0 ga teng, bundan kelib chiqib R_n rezistorining qarshiligi 0 ga teng. u₁ (t) va u₂(t) larni diogrammalari rasm 1, d ko’rsatilgan.

Rasm 1
Real diodda to’g’ri qarshilik 0 ga teng emas va diotda kuchlanish tushuvi mavjud (0,5…1,5V).U kichik shu sababli uni hisobga olmasa ham boladi, ammo kirish kuchlanishlari kichik bo’lganida uni hisobga olish lozim.
Masala 2. D210 kremni diodi to’g’ri tok I_pr=100 mA bo’lgan zanjirda ishlaydi (rasm 1,a) rasm 2 da diodni VAX keltirilgan. Diodni to’g’ri qarshiligi va chiqish kuchlanishini U_2sr , agarda kirish zanjirida u₁₌4sinωt V.U_pr=1 V topamiz. Shunda

Kirish kuchlanishining o’rtacha qiymati

Chiqish kuchlanishi

Masala 3. Filtrga ega bolmagan oddiy bir yarim davrli to’g’illagich uchun KD202D. Diodni elektir parametrlari:U_pr=0,9 V,I_pr =5A,I_obr=0,8mA(bo’lgani U_{obr max}),U_{obr max}=140 V.
Yechilishi. Kirish kuchlanishinig ampletuda qiymati.
To’g’irlash shemasini teskari kuchlanishida boladi KD202D diyodlarida U_{obr max}=140V<U_m, bundan kelib chiqadiki diyodlarni ketma-ket ulanishidan sxemada foydalanish mumkin.
Diodni kerak bo’lgan son qiymati

Bu yerda K_n- kuchlanish boyicha (0,5…0,8). Diyodlarni yuklanish koeffisienti K_n=0,8, beriladi ,shunda n=311/(0,8⋅140)=2,76.n=3 ni qabul qilamiz.
Bir xildagi diodlarni teskari qarshiliklari katta qulochga ega bo’lgani uchun (bir necha martaga farq qilishi mumkin), shunda diodlarni R_sh qarshilik rezistorlari bilan ularni shuntlash kerak bo’ladi.
Rezistorlar qarshiligi

Bu yerda 1,1 koeffisient reziter qarshiligini 10% qulochini hisobga oladi.