O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti ―oziq-ovqat texnologiyasi‖ kafedrasi

 
 

---

88 
Anaerob nafas olish 
Anaerob sharoitlarda ayrim mikroorganizmlar organik moddalarning oksidlanishida 
vodorodning (elektronning) anorganik akseptoridan foydalanishi mumkin. Bunda 
anorganik moddalar qaytariladilar. Bu mikroorganizmlar oksidlovchi sifatida erkin 
kislorodni emas, balki kislorodga boy anorganik moddalardagi boqlangan kislorodni 
ishlatadilar. 
Bu xususiyatga nitritsizlantiruvchi bakteriyalar ega bo‘lib, ular nitratlarni erkin 
azotgacha qaytaradilar. Energiya olishning bu turi nitratli nafas olish deyiladi. 
Sulfatsizlantiruvchi bakteriyalar esa vodorodning (elektronning) oxirgi akseptori 
sifatida sulfatlarni ishlatadilar. Bunda sulfatlar vodorod sulfidigacha qaytariladi. Energiya 
olishning bunday turi sulfatli nafas olish deyiladi. 
Shunday qilib, aerob va anaerob jarayonlar natijasida energiya olish geterotroflarda 
vodorodning oxirgi akseptori tabiati bilan farqlanadi. 
Yuqorida ko‘rib chiqilgan nafas olish va bijg‘ishni faqat organizmni energiya bilan 
ta‘minlovchi jarayon deb qarash noto‘g‘ri hisoblanadi. Uglevodlar yemirilishining 
ko‘pgina oraliq mahsulotlari hujayra asosiy komponentlari (oqsil, nuklein kislotalar, 
lipidlar va sh.o‘.)ning sintezi uchun xizmat qiladi. Bunday oraliq mahsulotlarning asosiy 
ta‘minlovchisi bo‘lib Krebs sikli hisoblanadi. Di- va uchkarbon kislotalari o‘zgarishida 
hosil bo‘ladigan ko‘pgina ketokislotalar aminlanish va qayta aminlanish yo‘li bilan turli xil 
aminokislotalarga aylanadi. Bu aminokislotalardan esa oqsillar sintezlanadi.