O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti ―oziq-ovqat texnologiyasi‖ kafedrasi

2- MAVZU: BAKTERIYALARNING SHAKLI, HUJAYRA TUZULISHI
VA HARAKATLANISHI. 
Reja: 
1.Bakteriyalarning tabiatda tarqalishi, tashqi ko’rinishi. 
2.Bakteriya hujayrasining tuzulishi . 
3. Bakteriya hujayrasining harakatlanishi. 
 
Tayanch so‘z va iboralar: 
Bakteriyalar,
kokklar, tayoqchasimon
 
(silindrik) bakteriyalar,
streptobakteriyalar,
 
p
rotoplast, sitoplazma, yadro, xivchinlar,
monotrix. 
 
Bakteriyalar juda mayda va ko‘pincha bir hujayrali organizmlarning umumiy 
guruhini namoyon etadi. 
Bakteriyalarning shakli va o‘lchami. Bakteriyalarning asosiy shakllari shar, tayoqcha 
va bukilgan-egilgan ko‘rinishlaridir (
1-rasm
). 
Shar ko‘rinishidagi 
bakteriyalar
-kokklar
ko‘pincha oddiy shar ko‘rinishida bo‘ladi, 
lekin oval yoki dukkakliklar shaklida bo‘lishi ham mumkin. Kokklar yakka mikrokokk 
hujayra ko‘rinishida yoki turlicha bog‘langan: juftlik-diplokokklar, 4 liklar-tetrakokklar, 
uzun yoki qisqa zanjir ko‘rinishida-streptokokklar. 8 hujayradan tashkil topgan kub 
shaklining to‘planishi, biri ikkinchisining ustiga 2 yarus bo‘yicha joylashgan sarsinalar. 
shuningdek, uzum boshini, shingilini g‘ujumini eslatuvchi teskari shakllarining to‘plami-
stafilakokklar. 
Tayoqchasimon
(silindrik) bakteriyalar uzunligi, diametri, hujayra oxirining shakli, 
spora hosil kilishi va 
boshqa 
xususiyatlari 
bilan bir- biridan farq 
qiladi.