O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti

Mikronaychalar.
Oxirgi vaqtda mikronaychalarni tuzilishi xaqida juda ko’p ishlar paydo bo’ldi. Ular turli o’simlik va hayvon hujayralarida bayon qilindi. Mikronaychalar nerv hujayralarini, epiteliya hujayralarini, qon tomirlarni endoteliyalarini, silliq va ko’ndalang yo’lli muskul to’qimalari hujayralarini, Sodda hayvonlarni, oshqozoni subepidermal hujayralarini, tarvuzni, elodeyaning barglarini va boshqa o’simliklarni elektron mikroskopik tekshirishlar natijasida ochildi. Ular ko’pchilik hujayralarda topilgani uchun hujayra organoidlarga kiritildi. Har bir mikronaycha 2,5mk atrofida bo’lib, diametri 200-300 A. Mikronaychalar shoxlanmaydi. Ular 3 kvatli membranalarga ega. Mikronaychalar ko’proq hujayra membranasiga yakin joylashadi. Mikronaychalar undan tashqari hujayra organoidlari bilan ham yakindan aloqada bo’ladi. Kimyoviy tuzilishi hozircha noaniq. Ba’zi olimlar ularni tayanch vazifasini bajarsa kerak deb, ya’ni sitosklet deb qarashadi. Mikronaychalarni boshqa organoidlar bilan aloqasi ularni kanallarida suyuqliklar sirkulyatsiya qilsa kerak deb taxmin qilishga asos bulmoqda.
Ba’zi olimlar mikronaychalarni strukturasi axromatin ipchalar qoldigi bo’lsa kerek deb taxmin kilmoqdalar. Bulrni barcha hujayralarda toptlganligi ularni hujayrani hayot faoliyatida muhim ahamiyatga ega ekanligidan darak beradi, shuning uchun ham bu soxadagi tekshirishlar davom ettirilmoqda.
Test savollari
1. Gidrolitik fermentlar tutuvchi organella.
a) mitoxondriya
b) lizosoma
v) Goldji apparati
g) donador endoplazmatik to’r
2.Qanday lizasomadan birlamchi va ikkilamchi lizasoma hosil bo’ladi?
a) Haqiqiy lizasomadan.
b) Prolizasoma.
s) Po’stlizasoma.
d) to’g’ri javob yo’q.
3.Birlamchi lizasomalarni kattaligini toping?
a) 100 nm.
b) 150 nm.
s) 20 nm.
d) 50 nm.
4.Lizasomalar marfologiyasiga qarab tiplarini toping?
a) 4 ta.
b) 2 ta.
s) 3 ta.
d) 6 ta.
5.Lizasomalar haqida noto’g’ri javobni toping?
a) zaxira moddalarni parchalashda ishtirok etmaydi.
b) sanitar.
s) to’g’ri javob yo’q.
d) rekonstruksiyalashda ishtirok etadi.
6. Lizaso’malarni kim tomanidan nechanchi yilda topilgan?
a) De Dyuv tomondan 1955-yilda.
b) Chisyakov tomondan 1855-yilda.
s) Benede tomondan 1873-yilda.
d) Porter tomonidan 1882-yilda.
7.Golji apparatida nechta zo’na bor ?
a) 2 ta.
b) 4 ta.
s) 3 ta.
d) 5 ta.
8. Hujayrani qaysi organoidi ishtirokida sekret mahsulotlar hujayradan tashqariga hiqariladi?
a) golji apparati.
b) mitoxondriya.
s) EPT va lizasoma.
d) barchasi.
9.Golji apparatining fungsiyalari haqida to’g’ri malumotni toping?
a) polisaxaridlar,qisqaruvchi vakuolani hosil bo’lishi va lipidlar transportida ishtirok etadi.
b) lizasomalar,mikronaychalar ,plastidalar hosil qiladi.
S) plazmatik membrane,xramasoma hosil bo’lishida mitabalizimda ishtirok etadi.
d) barchasida.
10. Morfologiyasiga qarab lizosomalarning qancha tipi farqlanadi?
a) 2 ta.
b) 4 ta.
s) 3 ta.
d) 5 ta.