O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti

15.1-Xromosoma translokasiyasi

Xromosoma ichida ro’y beradigan qayta tuzilishdan tashqari xromosomalararo qayta tuzilish bilan bog’liq mutasiyalar ham mavjud. Translokasiya- gomologik bo’lmagan xromosomalar o’rtasida qismlar almashinishi.

T ranspozitsiya


Transpozonlar Retrotranspozonlar Retropozonlar


4-savol bo’yicha dars maqsadi: Xromosoma sonining karra ortish sabablarini tushuntirish
Poliploidiya- xromosoma soning karra ortishi. Dastlab 1889 yilda I.I.Gerasimov spirogira suv o’tida o’rgandi. Bu atamani birinchi bo’lib G.Vinkler kiritgan. Pole-ko’p, plooseidos- tur degan ma’noni anglatadi. 1909 yilda R.Geyts G.de Frizning mutasion nazariyasi uchun asos bo’lgan enotera o’simligi tabiiy tetraploid ekanligi aniqlandi. (Kolxitsin alkaloidi)
Xromosoma soning o’zgarishi bilan bog’liq mutasiyalar gaploid va diploid soning o’zgarishi (geteroploidiya yoki aneuploidiya) natijasidir.
Hujayradagi xromosoma soning o’zgarish sabablari:
-mitozning anafazasida xromosomalarning qutublarga noto’g’ri taqsimlanishi
- yadro bo’linib, hujayra sitoplazmasi bo’linmay qolishi
- xromosomalar ikki marta ko’payib, bir-biridan ajralmasligi sababli, organizmlarning yangi turi paydo bo’lishi. Poliploidiya


Avtopoliploidiya Allopoliploidiya


Muvozanatli Muvozanatsiz


Test savollari:

1. 
   Gomologik xromosomalarni juft-juft bo’lib bir-biriga yaqinlashishi.
   

1. 
   Zigonema
   
2. 
   Diplonema
   
3. 
   Diogenez
   
4. 
   Leptonema
   

2. 
   Xromosoma ichida bo’ladigan qayta tuzilish necha xil bo’ladi?
   

1. 
   4
   
2. 
   3
   
3. 
   2
   
4. 
   1
   

3. 
   Gomologik bo’lmagan xromosomalar o’rtasida qismlar almashinishi qanday nomlanadi?
   

1. 
   Translokasiya
   
2. 
   Transpozitsiya
   
3. 
   Retrotranspozonlar
   
4. 
   Retropozonlar
   

4. 
   Xromosoma soning karra ortishi qanday nomlanadi?
   

1. 
   Poliploidiya
   
2. 
   Translokasiya
   
3. 
   Transpozitsiya
   
4. 
   Retrotranspozonlar
   

5. 
   Poliplodiyani necha turi farqlanadi?
   

1. 
   1
   
2. 
   2
   
3. 
   3
   
4. 
   4
   

6. 
   Xromosoma tuzilishining o’zgarishi necha xilga bo’linadi?
   

1. 
   1
   
2. 
   2
   
3. 
   3
   
4. 
   4
   

7. 
   Xromosomalarning bir bo’lagining yo’qolishi qanday nomlanadi?
   

1. 
   Deletsiya
   
2. 
   Duplikatsiya
   
3. 
   inversiya
   
4. 
   Republikatsiya
   

8. 
   Deletsiya bu?
   

1. 
   Xromosoma bir bo’lagi yo’qolishi
   
2. 
   Xromosoma bir qismi ikki xissa yoki undan ko’p ortishi
   
3. 
   Xromosoma qismlari 180 daraja burilishi
   
4. 
   Genlarning o’rin almashinishi
   

9. 
   Duplikatsiya bu?
   

1. 
   Xromosoma bir bo’lagi yo’qolishi
   
2. 
   Xromosoma bir qismi ikki xissa yoki undan ko’p ortishi
   
3. 
   Xromosoma qismlari 180 daraja burilishi
   
4. 
   Genlarning o’rin almashinishi
   

10. 
    Inversiya bu?
    

1. 
   Xromosoma bir bo’lagi yo’qolishi
   
2. 
   Xromosoma bir qismi ikki xissa yoki undan ko’p ortishi
   
3. 
   Xromosoma qismlari 180 daraja burilishi
   
4. 
   Genlarning o’rin almashinishi
   

11. 
    Insertsiya bu?
    

1. 
   Xromosoma bir bo’lagi yo’qolishi
   
2. 
   Xromosoma bir qismi ikki xissa yoki undan ko’p ortishi
   
3. 
   Xromosoma qismlari 180 daraja burilishi
   
4. 
   Генларнинг ўрин алмашиниши