O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti “iqtisodiyot” kafedrasi

7-mavzu. Innovatsion va texnologik strategiya
Topshiriqlar 1-masala.
Korxona bozorga yangi kosmetik mahsulot chiqarmokchi. Bir tovarni ishlab chiqarish uchun ketadigan o’zgaruvchi harajatlar 30 mln. sum, doimiy harajatlar esa 20 mln. sumni tashkil qiladi. Bozorda olib borilgan tekshirishlar tovar birligining narxi 60 mln.sumni tashkil qiladi. Quyidagilarga asoslangan holda:

1. 
   sotish hajmi qanday bo’lganda optimal foydaga erishiladi?
   
2. 
   sotish hajmi 6000 ta bolganda foydani qanday oshirish mumkin?
   

2. 
   masala. Test.
   

9. 
   Muayyan tovarning fakat ikki nafar etkazib beruvchisi mavjud bo’lgan bozor tuzilmasi turi bu..
   

A) Oligopoliya
B) Monopoliya
S) Monopsoniya
D) Duopoliya*

10. 
    Yagona tovar etkazib beruvchi va yagona iste’molchining qarama qarshi kurashi vujudga keluvchi bozor
    

A) bilateral monopoliya*
B) uch tomonlama monopoliya
S) yagona monopoliya
D) cheksiz monopoliya

11. 
    Monopoliyadan asosiy maqsad?
    

A) iqtisodiy yordam tarafdori
B) olinayotgan foyda hajmining ko’payishi*
S) zarardan kochish
D) kam mablag’ sarflash

12. 
    Monopoliyaning bozorni qamrab olish darajasiga ko’ra turlari
    

A) sof monopoliya, duopoliya, oligopoliya, monopsoniya*
B) erkin raqobat
S) mukammal raqobat
D) cheksiz monopoliya

13. 
    Legal monopoliya...
    

A) Bunday monopoliya turi mavjud emas
B) Bu ahamiyatsiz tarzda tashqil etiluvchi monopoliya
S) Bu noqonuniy tarzda tashqil etiluvchi monopoliya
D) Bu qonuniy tarzda tashqil etiluvchi monopoliya*

14. 
    Legal monopoliyani tashkil etiluvchi monopolistik holat?
    

A) lizing
B) patent tizimi, mualliflik huquqi, tovar belgilari*
S) grif, sugo’rta D) mualliflik huquqi, lizing,

15. 
    Sun’iy monopoliyalar bu?
    

A) bozorga yangi raqiblarning kirib kelishiga yo’l qo’ymaslik
B) ishlab chiqarishning eng yuksak darajadagi texnologiyasiga erishish
S) o’z faoliyatini yuqori darajada reklama qilish orqali boshqa raqobatchilarni bozordan sikib chiqarish
D) Barcha javoblar to’g’ri*

16. 
    Kartel, sindikat, trest, konsortsium, kontsern qanday monopoliya shakliga kiradi?
    

A) sun’iy monopoliya*
B) tabiiy monopoliya
S) legal monopoliya
D) bunday shakl mavjud emas
Topshiriqlar
3-masala.
Dori-darmon ishlab chiqaruvchi firma yilning oxirida tabiiy dorilarni reklama qildi. Reklama bloklari mashhur meditsina jurnallarda, ishbilarmonlar uchun gazetasida, xuddi shunday mahalliy radio, televideniya va gazetalarda keng tarqaldi. Nazorat guruxi 4000 quti mahsulotni maxsus, ya’ni bu yangi mahsulot hakida qaerdan ma’lumot olgani va ijtimoiy-demografik guruxini ma’lum qiladigan anketa bilan chiqardi. 3276 ta iste’molchi bu hakida to’liq ma’lumot berdi.18 tasi fakat ijtimoiy guruxini ko’rsatgan. Reklama jarayonini rejalashtirayotgan vaqtda kompaniya bir oylik reklamani meditsina jurnaliga joylashtirish bo’yicha kontrakt tuzishi, gazetaga esa 3,4 mlm so’mlik, televideniyaga 5-8mln.sum hammasi bo’lib reklamaga 18 mln.so’m sarflanishi ko’zda tutilgan.
Topshiriq:
a) agar bitta reklama bloki meditsina jurnalida 112 ming sum, ishbilarmonlar jurnalida 140 ming sum, radioda 70 ming, televideniyada 180 ming, gazetada 68 ming bo’lsa kompaniyaning reklama rejasini tuzing.
b) Firma uchun kelgusida eng yaxshi natija beradigan reklamani vositasini aniqlang.

1. 
   masala. Talab darajasi va to’yimlilik darajasi bo’yicha ikki yil davomida aniqlangan natijalarga ko’ra, firma yangi olovga qarshi signalizatsiya (OQS) sotish bo’yicha bozorning 30% ini tashqil qiladi. Tekshirish natijalari jadvalda berilgan. Bozorning tuyinganlik darajasi yangi tovar iste’molchilarining umumiy soniga nisbatan (% da) ko’rsatilgan:
   

	2016 y	2017 y	2018y	2019 y	2020 y
Joylashtirilgan sistemalar mikdori	67	269	1806	4600	11655
Bozorning ta’minlanganlikdarajasi(%)	0,08	0,33	2,08	5,61	14,39

Topshiriq:

1. 
   bozordagi OQS ga bo’lgan talab dinamikasi qanday?
   
2. 
   agar firma bir yil davomida sotuv hajmini 40% ga oshirmoqchi bo’lsa, uning yangi mahsuloti hajmini aniqlang.
   

s) qanaqa marketing strategiyasi firma uchun zarur?
8-mavzu. Strategiyani amalga oshirish
Topshiriqlar Vaziyatli topshiriq -1
Reklama samaradorligini baholash
Reklamani sinab ko’rish ob’ektlari sifatida tanlab olingan A, B va V shaharlarda firma mahsulotlari umumiy sotuvi reklama boshlanishidan oldin 3600 konteyner va reklamadan keyin 6400 konveyer mahsulotni tashkil etdi. G, D va E «nazorat» (reklama utkazilmagan) shaharlarda sotuv hajmi birinchi davr 4600 konteyner va ikkinchi davrda - 5750 konteynerni tashkil qildi.
Maxsus bukletlar yordamida pochta orkali reklama A va B shaharlarda umumiy hajmi 600 konteyner mahsulot bo’lgan buyurtma olishni ta’minladi (V shaxrida pochta orqali jo’natmalar amalga oshirilmadi). A, B va V shaharlarda bir tekisda televizion reklamadan foydalanildi. Bundan tashqari, V shaxrida radioreklama qo’llandi.
Bu shaharlarda reklama harajatlari umumiy mikdorda quyidagini tashqil etdi: telereklama — 10 ming p.b.; radioreklama — 12 ming p.b.; bukletlarni adresli junatish 12,5 ming p.b.
Har bir qo’shimcha konteyner mahsulot sotish, transport harajatlarini chiqarib tashlaganda, biroq reklama harajatlarini qo’shmasdan, firmaga 0,2 ming p.b. mikdorida qo’shimcha foyda keltiradi.

1. 
   masala. Savol va Topshiriqlar:
   

Sotuv natural hajmi o’sishining qaysi kismini reklama hisobiga deb hisoblash mantiqan to’g’ri bo’lardi (boshlang’ich hajm foizida)? Hisob-kitobni keltiring.

2. 
   Butun reklama kompaniyasi umumiy samaradorligi qanday?
   
3. 
   Har bir reklama turi samaradorligi qanday, ularning qaysi birini, jumladan, istiqbol uchun samarali deb hisoblash mumkin? Hisob-kitoblar keltiring, shuni e’tiborga olingki, eksperimental guruxning har bir shaxrida sotuv hajmi har bir muayyan davrda bir xil.
   

2. 
   masala. Test
   

9. 
   Muayyan tovarning fakat ikki nafar etkazib beruvchisi mavjud bo’lgan bozor tuzilmasi turi bu..
   

A) Oligopoliya
B) Monopoliya
S) Monopsoniya
D) Duopoliya*

9. 
   Yagona tovar etkazib beruvchi va yagona iste’molchining qarama qarshi kurashi vujudga keluvchi bozor
   

A) bilateral monopoliya*
B) uch tomonlama monopoliya
S) yagona monopoliya
D) cheksiz monopoliya

9. 
   Monopoliyadan asosiy maqsad?
   

A) iqtisodiy yordam tarafdori
B) olinayotgan foyda hajmining ko’payishi*
S) zarardan qochish
D) kam mablag’ sarflash

9. 
   Monopoliyaning bozorni qamrab olish darajasiga ko’ra turlari
   

A) sof monopoliya, duopoliya, oligopoliya, monopsoniya*
B) erkin raqobat
S) mukammal raqobat
D) cheksiz monopoliya

9. 
   Legal monopoliya...
   

A) Bunday manopoliya turi mavjud emas
B) Bu ahamiyatsiz tarzda tashqil etiluvchi monopoliya
S) Bu noqonuniy tarzda tashqil etiluvchi monopoliya
D) Bu qonuniy tarzda tashqil etiluvchi monopoliya*

9-mavzu. Yangi firmalar, strategik o’zgarishlar, notijorat tashkillotlar

10. 
    Topshiriqlar
    

1. 
   masala.
   

Korxona bozorga yangi kosmetik mahsulot chiqarmokchi. Bir tovarni ishlab chiqarish uchun ketadigan o’zgaruvchi harajatlar 30 mln. sum, doimiy harajatlar esa 20 mln. sumni tashqil qiladi. Bozorda olib borilgan tekshirishlar tovar birligining narxi 60 mln.sumni tashqil qiladi. quyidagilarga asoslangan holda:

4. 
   sotish hajmi qanday bo’lganda optimal foydaga erishiladi?
   
5. 
   sotish hajmi 6000 ta bolganda foydani qanday oshirish mumkin?
   

2. 
   masala.
   

Dori-darmon ishlab chiqaruvchi firma yilning oxirida tabiiy dorilarni reklama qildi. Reklama bloklari mashhur meditsina jurnallarda, ishbilarmonlar uchun gazetasida, xuddi shunday mahalliy radio, televideniya va gazetalarda keng tarkaldi. Nazorat guruxi 4000 kuti mahsulotni maxsus, ya’ni bu yangi mahsulot hakida qaerdan ma’lumot olgani va ijtimoiy-demografik guruxini ma’lum qiladigan anketa bilan chiqardi. 3276 ta iste’molchi bu hakida to’liq ma’lumot berdi.18 tasi fakat ijtimoiy guruxini ko’rsatgan. Reklama jarayonini rejalashtirayotgan vaqtda kompaniya bir oylik reklamani meditsina jurnaliga joylashtirish bo’yicha kontrakt tuzishi, gazetaga esa 3,4 mlmsumllik, televideniyaga 5-8mln.sum hammasi bo’lib reklamaga 18 mln.sum sarflanishi ko’zda tutilgan.
Topshiriq:
a) agar bitta reklama bloki meditsina jurnalida 112 ming sum, ishbilarmonlar jurnalida 140 ming sum, radioda 70 ming, televideniyada 180 ming, gazetada 68 ming bo’lsa kompaniyaning reklama rejasini tuzing.