O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti “iqtisodiyot” kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI

“IQTISODIYOT” KAFEDRASI

“RAQOBAT STARETGIYASI” FANIDAN

amaliy mashg’ulotlar to’plami

BILIM SOHASI: 200000- IJTIMOIY SOHA, IQTISOD VA HUQUQ
TA’LIM SOHASI: 230000- IQTISOD
TA’LIM YO’NALIShI: 5320100 (IQTISODIYOT: TARMOQLAR VA SOHALAR BO’YIChA)


GULISTON -2021
Amaliy mashg’ulotlar to’plami Guliston davlat universiteti o’quv-uslubiy kengashining 2021 yil “____” ___ № __ - sonli qaroriga muvofiq o’quv jarayoniga tatbiq etish uchun tavsiya etilgan.

Tuzuvchi:
GULDU, “Iqtisodiyot” kafedrasi katta o’qituvchisi
M.Q.Allayarova

Taqrizchilar:
GULDU, “Iqtisodiyot” kafedrasi dotsenti
– O.T.Sattorqulov
GULDU, “Iqtisodiyot” kafedrasi katta o’qituvchisi
– M.X. Nurmuhamidova


1-mavzu. Strategiya asoslari
Vaziyatli masala -1
Dasturiy boshqaruvga asoslangan stanoklar ishlab chiqarish uchun firma prezidenti marketing tadqiqotlari guruxiga ilgari ishlab chiqarilgan mahsulotni takomillashtirish va bunda uning jaxon bozorida raqobatbardoshligini oshirishni nazarda tutishga buyurtma berdi. Topshiriq olgach, tadqiqotlar bo’limi rahbari xodimlar oldiga quyidagi vazifalarni kuydi:

1. 
   Guruxini boshqarish tuzilmasini ishlab chiqish va turli yo’nalishlar bo’yicha tadqiqotchilar guruxlari tuzish.
   
2. 
   Ushbu sohadagi eng malakali mutahassislardan tashabbuskor gurux tuzish hamda bo’lim faoliyatining maqsad va vazifalarini belgilab olish.
   
3. 
   Tadqiqotlarning eng ilg’or usullari va ishni bajarish bosqichlarini aniqlash:
   

• 
  yuzaga kelgan vaziyatni o’rganish, mamlakat ichida va xorijda kerakli klassdagi stanoklar tayyorlash bo’yicha ma’lumotlar to’plash. Patent loyihalarini ishlab chiqish;
  
• 
  tadqiqotlarning ketma-ketlikdagi rejasini tasdiqlash;
  
• 
  yangi stanok modelini ishlab chiqish, uni tanqidiy muhokama qilish hamda bu modelning ilg’orligi va raqobatbardoshligi hakida yakuniy qaror chiqarish.
  

Vaziyatli masala - 2
Samarali va normal ish faoliyatini tashqil qilish, marketing tadqiqotlarini o’tkazish uchun xodimlar bo’limi rahbari firma prezidentidan korxonani malakali marketing tadqiqotchi xodimlar bilan ta’minlash vazifasini oldi.
Yangi xodimlar bo’limi funktsiyalari boshqa an’anaviy faoliyat ko’rsatuvchi xodimlar bo’limi funktsiyalaridan farq qilishini hisobga olib, prezident belgilangan vazifalarni aniq qilib kuydi:

1. 
   Xodimlar bo’limi boshqaruv tuzilmasini tasdiqlash va marketing tadqiqotlari funktsiyalarni ishlab chiqish.
   
2. 
   Xodimlarni tanlash va joylashtirish tamoyillarini, xodimlar malakasini oshirish tizimini, korxonani marketing tadqiqotlari uchun zarur kadrlar bilan ta’minlash tizimini ishlab chiqish.
   
3. 
   Buning uchun quyidagilarni aniqlash:
   

• 
  kadrlarga bo’lgan talab;
  
• 
  kasb tayyorgarligi darajasi;
  
• 
  mehnatga haq to’lash darajasi.
  

4. 
   Korxona jamoasida ma’naviy-psixologik muhitni shakllantirish uslubiyatini ishlab chiqish.
   
5. 
   Korxona marketing tadqiqotlari xodimlari mehnatiga haq to’lash va ularga ijtimoiy xizmat ko’rsatish tizimini yaratish.
   
6. 
   Amal qilayotgan ish bilan ta’minlash tizimiga baho berish hamda korxonani marketing tadqiqotlari xizmatchilari bilan ta’minlashning ichki va tashqi manbalarini aniqlash.
   

Prezidentdan topshirini olgach, xodimlar bo’limi rahbari bir qator vazifalarni bevosita funktsional bo’linmalarga topshirdi. Bunda u kiritiluvchi takliflar muhokama uchun xodimlar bo’limi Kengashiga kiritilish lozimligini aytib utdi.
3-masala. Test

1. 
   Monopoliya atamasi qaysi tildan olingan?
   

A) nemis tilidan
B) grek tilidan*
S) frantsuz tilidan
D) rus tilidan

2. 
   Monopoliya atamasining ma’nosi nimani anglatadi?
   

A) monos-bir nechta, ro1eo-olaman
B) monos-kancha, poleo-qabul qilaman S) monos-yagona poleo-sotaman*
D) monos-yagona poleo-harid qilaman

3. 
   Monopoliya ishlab chiqarish hajmi va narx ustidan nazorat urnatish imkoniga egami? A) ha ega*
   

B) qisman ega S) to’g’ri javob yo’q D) ega emas

4. 
   Oligopoliya qaysi tildan olingan?
   

A) nemis
B) fors S) grek*
D) lotin

5. 
   Oligopoliyani tarjimasi qanday ma’noni anglatadi?
   

A) oligos-ozchilik, poleo-sotaman*
B) oligos-ozchilik, poleo-harid qilaman
S) oligos-ko’pchilik, poleo-sotaman
D) oligos-ozchilik, poleo-chaykayman

6. 
   Ozchilik yirik ishlab chiqaruvchilarning xukmronligi-bu
   

A) Duopoloiya
B) Monopoliya
S) Oligopoliya*
D) Unday xukmron mavjud emas

7. 
   Muayyan tovarning yagona xaridori monopoliyasi mavjud bo’lgan bozor tuzilmasi turi bu..
   

A) Monopsoniya*
B) Oligopsoniya
S) Duopoliya
D) oligapoliya

8. 
   Muayyan tovarning bir gurux xaridorlari mavjud bo’lgan bozor tuzilmasi turi bu..
   

A) oligopoliya
B) Oligopsoniya*
S) Duopoliya
D) Monopsoniya