O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi g. B. Amirova, E. Nasimov p е dagogik a. Psixologi ya

1. Yangi bilimlarni bayon kilish darsi.

2. O’tilgan materiallarni mustaxkamlash darsi.

3. O’quvchilarning bilim, malaka va kunikmalarini tekshirish va baxolash darsi.

4. Takroriy – umumlashtiruvchi va kirish darslari.

5.Aralash dars (yukoridagi dars turlarining bir nechtasini birga kullanish).

Xar bir dars turining ma’lum tuzilishi va xususiyatlari bor, bu narsa O’qituvchining ukuv materialini tugri va samarali tushuntirishiga, mustaxkam esda koldirishga, takrorlashga va uning uzlashtirilishini nazorat kilib borishiga yordam beradi.

Ma’lum bir dars turi bilan olib boriladigan mashgulotlarda ikkinchi, xatto uchinchi bir dars turining elementlari bulishi mumkin. Masalan, maktablarimizda eng kup kullaniladigan dars turlaridan biri – yangi bilimlarni bayon kilish darsidir. Bu dars turi kuyidagicha tuziladi:

a) yangi bilimlarni bayon kilish;

b) yangi bilimlarni mustaxkamlash;

v) yangi bilimlar ustida mashk kilish;

g) yangi bilimlarga boglik xolda uy vazifalari topshirish.

Demak, xar bir dars turlicha kurinishda buladi, shu sababli xam, shu darsda yangi bilimni bayon kilish bilan birga uni mustaxkamlash (ikkinchi bir dasr turi elementi – savol–javob utkazish), yangi bilimlar ustida mashk utkazish (uchinchi bir dars turi elementi – masala va misollar yechdirish, grammatik taxlil, grafik ishlar olib borish), uyga vazifa (boshka bir dars elementi – tushuntirish, yul-yuriklar kursatish va xokazo) kabi boshka elementlarning bulishi xam mumkin. Shunga karamay, darsdan kuzlangan maksad O’quvchilarga yangi bilim berishga karatilgan bulsa, butun didaktik usullar shunga buysundiriladi. Shuning uchun xam bunday dars yangi bilim berish darsi deb ataladi.

Ma’lum dars turi bilan ish olib borilayotganda boshka bir dars elementlari asosiy dars turidan urin olishi va ayni paytda asosiy dars turining tuzilishini tashkil kilishi mumkin.

Demak, dars tuzilishi u yoki bu dars turining tuzilishini, uning kismlarini anglatadi.

Birok, dars turlari tuzilishidagi xar kanday kism – didaktik usul, dars tuzilishi bulavermaydi. U ukitish usuli bilan boglangandagina dars tuzilishini tashkil kila oladi. Ya’ni dars tuzilishining uzgarishi bilanok dars olib borish usuli xam uzgaradi. Demak, darsning shu kismiga kelib, dasrning shakli xam, usuli xam uzgaradi, yangilanadi. Bu bilan darsning yangi boskichi boshlanadi.

O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1991 yil 29 avgust qaroriga asosan “Ta’lim to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasining qonuni kuchga kirdi. “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni ta’lim tizimini jiddiy yangilanishi, isloh qilinishiga asos bo’ldi. Oldingi qabul qilingan qonunlardan (1930, 1949, 1958, 1973, 1984 yillar) farqli ularoq, xalq ta’limi tizimini tuzilishining quyidagi yangi tamoyillardan joriy etildi:

• 
  ta’lim-tarbiyaning insonparvarligi hamda xalqchilligi;
  
• 
  ta’lim tizimining uzluksizligi va izchilligi;
  
• 
  davlat ta’lim standartlari doirasida har bir kishiga millati, dinidan qat’iy nazar ta’lim olishi uchun imkoniyat yaratilganligi;
  
• 
  davlat ta’lim tizimining ilmiyligi va dunyoviyligi;
  
• 
  ta’limda umuminsoniy va milliy-madaniy qadriyatlarning ustivorligi;
  
• 
  tayanch (to’qqiz sinf darajasida) ta’limning majburiyligi;
  
• 
  ta’lim standartlarini tanlashda yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv bo’lishiga asoslanganligi;
  
• 
  ta’lim muassasalarida chet tillarini jiddiy o’rganish, din tarixi, xalqimiz tarixi, madaniyati va jahon madaniyatini tarixi sohasida bilim olish uchun sharoitlar yaratilganligi;
  
• 
  ta’lim muassasalarining turli siyosiy partiyalar va ijtimoiy-siyosiy harakatlarning ta’siridan holiligi;
  
• 
  amaldagi qonunlar doirasida mulkchilikning barcha shaklida ta’lim muassasalarining teng huquqliligi;
  
• 
  bilimdonlik va iste’dodni rag’batlantirish;
  
• 
  tarbiyalanuvchilar va ta’lim oluvchilarni hurmatlash;
  
• 
  pedagog shaxsini, uning ijtimoiy mavqyeini hurmatlash va boshqalar.